Egamberdiyeva Salima Rayimovna moliyaviy va boshqaruv hisobi
Pul oqimlari to‘g‘risida hisobot
Download 4.13 Mb. Pdf ko'rish
|
Дарслик МБХ 2021й
|
18.5. Pul oqimlari to‘g‘risida hisobot.
Pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobot O‘zbekiston Respublikasining "Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida" gi Qonuniga muvofiq hisobotliklarga kiritilgan bo’lib, mazkur moliyaviy hisobot hujjatida pul mablag‘larining harakati nuktai nazaridan subektning mulki bulgar moliyaviy resurslarining o‘zgarishi aks ettiriladi. Bu hisobot yordamida inflyatsiya sharoitida, boshqa moliyaviy hisobot shakllarini tuldirishda hisoblash usulidan foydalanishni e’tiborga olgan holda, subektning likvidligini obektiv baholash imkoni yaratiladi. Subektning joriy xo‘jalik, investision va moliyaviy faoliyatining ta’sirida barcha pul mablag‘larining o‘zgarishi va pul mablag‘lari va unga tenglashtirilgan mablag‘larning qoldiqlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni hisobot davrining boshi va oxiriga nisbatan urnatish imkonini beradi. Ushbu 4-shakl "Pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobot" beshta bo‘limdan tashkil topgan: 1. Xo‘jalik faoliyatida pul mablag‘larining harakati. 2. Investitsiya foydasi va moliyaviy xizmat ko‘rsatishdan olingan va to‘langan mablag‘lar. 3. Soliqni to‘lash uchun sarflangan mablag‘lar. 4. Investitsiya faoliyati uchun sarflangan va olingan mablag‘lar 5. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha sarflangan va olingan mablag‘lar. Bundan tashqari ayrim bo‘limda xorij valyutasining harakati to‘g‘risida ma’lumot keltirilgan moddalarda aks ettirilmasdan, ulardan mos ravishda 040 va 041-satrlarda aks ettiriladi. Subektlar "Xodimlarga va xodimlar nomidan to‘langan pul mablag‘lari" moddasida (012-satr) xodimlarga Mehnat haqi va mukofot ko’rinishida), hamda pensiya jamg‘armasiga, bandlik jamg‘armasiga, shaxsiy sug‘urta uchun davlat va nodavlat sug‘urta jamg‘armalariga, daromad solig‘i uchun byudjetga, kasaba uyushmalariga, alimentga, uy-joy jamg‘armasiga, xodimlarga berilgan bank kreditlari uchun, xodimlarga ko‘rsatilgan xizmatlar uchun va boshqa xarajatlar uchun gazna va bank schyotlaridan xodimlarga va ular nomidan to‘langan pul va unga tenglashtirilgan mablag‘larning miqdorini ko‘rsatadilar. 516 "Boshqa pulli to‘lovlar va tushumlar" moddasining "Kirim" ustunida (013 va 014-satrlar) xar xil mukofotlar, komission va boshqa xil daromadlar, savdo va dilerlik maqsadida tuzilgan shartnomalarga tegishli komission mukofot uchun pul va unga tenglashtirilgan mablag‘larning tushumi, "Chiqim" ustunida esa, mazkur maqsadlar uchun va milliy valyutani xorijiy valyutaga almashtirish uchun bankka to‘langan to‘lovlarning miqdorlari ko‘rsatiladi. "Jami. Xo‘jalik faoliyatidan pul mablag‘larining sof kirimi/chiqimi" moddasida, "Kirim" ustunidagi "=" va "Chiqim" ustunidagi "-" belgilar ta’sirini hisobga olgan "Kirim" = 010 satr va "Chiqim" esa 010+ 011+ 012+ 013+ 014 satrlar yig‘indisining natijasi ko‘rsatiladi. Investitsiya va moliyaviy xizmat ko‘rsatish faoliyati bo‘yicha "Olingan foizlar" (020-satr) va "To‘langan foizlar" (021-satr) moddalariga mos ravishda bankdagi schyotlarga, kassaga kelib tushgan va to‘lagan foizlarning miqdorlarini ko‘rsatadilar. Olingan va to‘langan foizlar yuzasidan ma’lumotlar 9530-"Foiz ko’rinishidagi daromadlar" va 9620- "Foiz ko’rinishidagi sarflar" schyotlaridan olinadi. "Olingan dividendlar" (022-satr) va "To‘langan dividendlar" (023-satr) moddalarida pul va unga tenglashtirilgan mablag‘lar ko’rinishida olingan va to‘langan dividendlarning miqdorlari ko‘rsatiladi. Olingan va to‘langan foizlar bo‘yicha ma’lumotlar tegishli 9420- "Dividend ko’rinishidagi daromadlar" va 6610- "To‘lanadigan dividendlar" schyotlaridan olinadi. "Chiqim" ustunidagi "-" belgilar ta’sirini hisobga olgan holda 020+022 va 021+023 satrlar yig‘indisining natijasi ko‘rsatiladi. Soliqni to‘lash bo‘limida: "Daromad (foyda) dan to‘langan soliq" moddasida (030-satr) foyda (daromad)dan to‘langan soliqning miqdori ko‘rsatiladi. Ushbu ma’lumotlar 6410-"Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzlar" va 4510-"Soliqlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari" schyotlaridan olinadi. "Boshqa to‘langan soliqlar" moddasida (031-satr) daromad (foyda) solig‘idan tashqari barcha to‘langan soliqlar, bojlar va shularga tenglashtirilgan yig’im va ajratmalar ko‘rsatiladi. 517 Foyda (daromad)dan olinadigan soliqlar va daromad soliqlari bu moddada aks ettirilmaydi. "Jami. To‘langan soliqlar" moddasida (032-satr) 030 va 031- satrlarning yig‘indisi aks ettiriladi. Investitsiya faoliyati bo‘limi. "Nomoddiy aktivlarni sotib olish va sotish" moddasining (040-satr) "Chiqim" ustunida nomoddiy aktivlarga egalik qilish uchun mol yetkazib beruvchilar va pudarchilarga to‘langan (shu jumladan, oldindan to‘langan bo‘naklar xam) pul mablag‘lari va unga tenglashtirilgan mablag‘larning miqdori ko‘rsatiladi. "Kirim" ustunida esa, nomoddiy aktivlarni sotishdan tushgan daromadlar (egri soliqlar bila n 6irga) ko‘rsatiladi, agar bunday sotishlar subekt uchun boshqa aktivlarning sotilishi hisoblansa. Subektlar "Uzoq muddatli moddiy aktivlarni sotib olish va sotish" moddasining (041-satr) "Chiqim" ustunida uzoq muddatli moddiy aktivlarni ya’ni, kuchmas mulk, bino, jihoz va boshqa asosiy vositalarni sotib olish uchun mol yetkazib, beruvchilarga to‘lagan (shu jumladan, oldindan to‘langan bo‘naklar xam) pul mablag‘lari va unga tenglashtirilgan mablag‘larning miqdorini ko‘rsatadilar. Uzoq muddatli moddiy aktivlarni sotishdan tushgan daromad (egri soliqlar bilan birga) "Kirim" ustunida ko‘rsatiladi, agar bunday sotishlar subekt uchun boshi aktivlarning sotilishi hisoblansa. Subektlar "xarid qilingan uzoq va Qisqa muddatli kuiilmalar" moddasining (042-satr) "Chiqim" ustunida vositachilarga komission to‘lovlar va birjada to‘langan foizlarni hisobga olmagan holda, qimmatbaho qog‘ozlarni sotib olish uchun to‘lagan pul mablag‘larini ko‘rsatadilar. "Kirim" ustunida uziniki bo‘lmagan qimmatbaho qog‘ozlarni, shu bilan birga bank va boshqa yuridik shaxslarning Qisqa va uzoq muddatli krediti va qarzlarini sotishdan tushgan tushum ko‘rsatiladi. Mazkur moddada kapitalizasiya qilinadigan tajriba konstruktorlik. ishlariga, to‘lovlar ham ko‘rsatiladi. "Investitsiya faoliyatidagi sof pul oqimlarining kirimi chiqimi moddasida 043-satr), "Kirim" ustunidagi "+" va "Chiqim" ustunidagi "-" belgilar ta’sirini hisobga olgan holda, 040-041.-042; satrlar yig‘indisining natijasi ko‘rsatiladi. 518 "Jami. Pul mablag‘larini sof kirimi/chiqimi (moliyalashtirgunga qadar)" moddasida (044-satr), "Kirim" ustunidagi "+" va "Chiqim" ustunidagi "-" belgilar ta’sirini hisobga olgan holda, 014-024-032-043- satrlar yig‘indisining natijasi ko‘rsatiladi. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha bo‘limida. "Aksiya chiqarishdan kapitalga kelib tushgan daromad" moddasida (050-satr) hissadorlarining hisobot davrida aksiya chiqarishdan kelib tushgan pul mablag‘larining miqdori aks ettiriladi. "Uzoq va qisqa muddatli qarzlarning kelib tushishi" moddasining (051-satr) "Kirim" ustunida, subektlar hisobot davrida kelib tushgan kreditga va qarzga olgan pul mablag‘larini, "Chiqim" ustunida kredit va qarzlarning qaytarilishini aks ettiradilar. Subektlar "Ijara majburiyatlari bo‘yicha tushum va to‘lovlar" moddasining (052-satr) "Chiqim" ustunida ijaraga beruvchiga to‘langan, "Kirim" ustunida ijarachidan kelib tushgan ijara haqi, ya’ni pul va unga tenglashtirilgan mablag‘larni ko‘rsatadilar. "Vami. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha sof kirim/chiqim" moddasida (053-satr) 050-051-052-satrlar yig‘indisining natijasi ko‘rsatiladi. "Sof usish (kamayish) (pul va unga tenglashtirilgan mablag‘lar uchun)" moddasida (060-satr) subekt uchun mablag‘larning kirim yoki chiqim bo‘lgan miqdor, ya’ni (+ /- belgilar ta’sirini hisobga olgan holda) 044 va 053-satrlarning yig‘indisi ko‘rsatiladi. Subektlar "Pul mablag‘lari va unga tenglashtirilgan mablag‘larning hisobot yili boshiga polati" moddasida (070-satr) hisobot yilining 31 dekabr holatiga pul mablag‘lari schyotlaridagi (5000, 5100, 5200, 5500, 5600, 5700, 5800) goldik va balansning 62-3-"Olingan vasikalar" schyotida hisobga olinadi- gan Qisqa muddatli qimmatbaho qog‘ozlarning miqdorlarini ko‘rsatadilar. "Pul va unga tenglashtirilgan mablag‘larning hisobot davri oxiriga holati" moddasida (080-satr) hisobot davrining oxirgi kalendar kuniga pul mablag‘lari schyotlaridagi (5000, 5100, 5200, 5500, 5600, 5700, 5800) soldik va balansning 4020- "Olingan vasikalar" schyotida hisobga olinadigan Qisqa muddatli qimmatbaho qog‘ozlarning miqdorlari ko‘rsatiladi. 519 "Xorij valyutasidagi mablag‘larning harakati to‘g‘risidagi ma’lumot" bo‘limida subektning hisobot yilidagi valyuta mablag‘larining harakati ko‘rsatiladi. "Yil boshiga qoldiq" moddasida (90-satr) subektning 5200 xorij valyutasini hisobga oluvchi schyotlari va 5020 gaznasidagi xorij valyutasidagi mablag‘lari ko‘rsatiladi. Subektlar "Jami kirim moddasida (100-satr) yil boshidan buyon xorij valyutasidagi mablag‘larining umumiy kirimini, "Shu jumladan" moddasida esa. Kirim qilingan mab laglarining manbalarini ko‘rsatadilar: 101- satr - a) "Sotishdan tushum" - yil boshidan buyon subektga tushgan pul mablag‘lari va unga tenglashtirilgan mablag‘larning tushumi; 102- satr - b) "Xorijiy valyutaga almashtirilgan" - valyuta birjasidan sotib olingan valyutalarning miqdori; 103- satr - d) "Olingan kredit" - xorijiy valyutada olingan kreditning miqdori; 104- satr - e) "Olingan qarz" - xorijiy valyutada olingan qarzlarning miqdori; 105- satr - f) "Boshi manbalar" - 101-103-satrlarda keltirilmagan manbalarga ko‘ra, subektning xorijiy valyuta schyoti va g’aznasiga kelib tushgan boshqa valyuta mablag‘larining yig‘indisi. "Jami sarflangan" moddasida (110-satr) subekt tomonidan turli maqsadlarda sarflanilgan umumiy xorij valyutasidagi mablag‘lari aks ettiriladi. Xorij valyutasidagi mablag‘larining sarflanishi "Shu jumladan" moddasining 111- 116-satrlarida yoritiladi: 111- satr - "Ishlab chikzrish (muomala) sarflariga qo‘shiladigan xarajatlar" - mahsulotning tannarxi va davr xarajatlariga qo‘shilgan xorij valyutasidagi mablag‘lari sarflarining yig‘indisi ko‘rsatiladi. Masalan, bank xizmati uchun to‘lovlar; 112- satr - "Ishlab chiqarishni rivojlantirish xarajatlari" - asosiy vositalarni, jihozlarni sotib olish va boshqa kapitallashtirish xususiyatidagi xarajatlar uchun sarflangan xorij valyutasidagi mablag‘larining yig‘indisi ko‘rsatiladi; 113- satr - "Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lovlar" - xom-ashyo, material, tovar va boshqa oborot mablag‘larini sotib olishga 520 uzoq muddatli aktivlarni yaratishga sarflangan xorij valyutasidagi mablag‘larining yig‘indisi ko‘rsatiladi; 114- satr - "Kredit uchun to‘lovlar, shu jumladan foizlar uchun ham" - kredit va uning foizlarini uzishga sarflangan xorij valyutasidagi mablag‘larining yig‘indisi ko‘rsatiladi; 115- satr - "Qarz uchun to‘lovlar, shu jumladan foizlar uchun xam qarz va uning foizlarini uzish uchun sarflangan xorij valyutasidagi mablag‘larining yig‘indisi" ko‘rsatiladi; 116-satr - "Boshqa maqsadlar uchun" - boshqa maqsadlar uchun (111-115-satrlarda keltirilgan maqsadlardan tashqari) sarflangan xorij val yutasidagi mablag‘larining miqdori ko‘rsatiladi. Subektlar "Hisobot davri oxiriga qoldiq" moddasida (120-satr) hisobot davri oxiriga xorij valyutasidagi schyotlari (5200) va gaznasidagi (5020) xorij val yutasidagi mablag‘larining qoldiq miqdorini aks ettiradilar. Bu miqdor, 90-100-110-satrlar yig‘indisining natijasiga teng buladi. Download 4.13 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|