Ek sper im en ta L

bosqicblarni 
qam rab oladi. Heir bir bosqichda m uayyan vazifa hal qilinadi. 
Tadqiqot vazifalarini aniqlab olish (nim a n om a’lum )dan boshlanadi. 
Keyingi bosqichda olim o ‘rganilayotgan m uam m o bo ‘yicha olingan 
axborotni tahlil qiladi. U shbu m uam m o a w a l yechib boMingan 
boMishi yoki shunga o ‘xshash, biroq yakuniy natijaga erishilm agan 
tadqiqotlar ham m avjud boMishi m um kin. A gar olim a w a l qoMga 
kiritilgan natijalardan shubhalansa, q o ‘llanilgan m etodika b o ‘yicha 
tadqiqotni o ‘tkazadi, keyin esa shu kabi m asalalam i yechish uchun 
undan a w a l qoMlanilgan m etod va m etodikalam i tahlil qiladi. 
T adqiqotning en g ijodiy nuqtasi - original m etodikani yaratishdir. 
K o‘pincha topilgan uslubiy yangilik ilm iy sohani qayta o ‘zgarishini 
v a y a n g i y o 'n a lish n in g yuzaga kelishiga sababchi boMadi. B .Skinner 
tom onidan «m uam m oli qutichaning» yaratilishi, hayvonlam ing 
operant o ‘rganishi b o 'y ic h a bir necha seriyadagi tadqiqotlarni 
o ‘tkazilishi uchun asos boMib xizm at qiladi. G .E bbingauz tom onidan 
«m a’nosiz bo ‘g ‘inIar»ning k a sh f etilishi uzoq m uddatli xotiraning bir 
qator qiziqarli qonuniyatlarini ochilishiga turtki berdi. F.G alton 
tom onidan egizaklar psixik xususiyatlarini qiyoslash zam onaviy psi- 
xogenetik tadqiq otlam ing y uzaga kelishiga asos boMadi.
Taxm in, farazni shakllantirishning muhim bosqichidir. Farazni 
tekshirish uchun ilm iy tadqiqot rejasi tuzib olinadi. U obyektni 
tajriba yoki kuzatish o ‘tkaziladigan odam lar guruhini tanlashni o ‘z 
ichiga oladi. 
Tadqiqotning predmeti 
- voqelikning o ‘rganiladigan 
boMagi 
aniqlab olinadi. Tadqiqotni o 'tk az ish jo y i va vaqti bel- 
gilanadi va tajriba natijalariga ko'rsatadigan ta ’sir kuchi, to 'siqlarni 
kam aytirish m aqsadida eksperim ental sinov tartibi aniqlanadi.
Keyingi bosqich - belgilangan reja asosida tadqiqotni o'tkazish. 
Eksperim ent m obaynida doim o m aqsaddan ogMsh holatlari yuzaga 
keladiki, natijalarni tavsiflash ham da tajribani qayta oMkazishda 
ularni albatta inobatga olish zarur.

---

Eksperim ent natijalari qayd etilgach, q o 'lg a kiritilgan m a’lumot- 
larni birlam chi tahlil qilinadi, ular m atem atik jihatdan qayta ishla- 
nadi, tavsiflanadi va um um lashtiriladi. Ilgari surilgan dastlabki 
farazning ishonchliligi tekshiriladi, yangi m a’lum ot yoki qonuniya- 
lar shakllantiriladi. N azariya aniqlanadi va uning asosida yangi 
xuiosalar chiqariladi.
O 'tk a zish m aqsadiga ko ‘ra