Ekologiya va mehnat muhofazasi

1 -jadval 
Eni 60 metrgachcha bo„lgan ishlab chiqarish binolarida tashqi
yong„ini uchirish uchun sarflanadigan suv miqdori
 
Yong‗inga 
bardoshligi 
Bino 
taifasi
Bitta yong‗inga safrlanadigan suv miqdori ming m
3
3 gacha 3-5 5-20 
20-50 
50-200 
200-400 
400-600 
I,II 
G, D 
10 
10 
10 
10 
15 
20 
25 
A, B, V 
10 
10 
15 
20 
30 
35 
40 
III 
G, D 
10 
10 
15 
20 
35 
- 
- 
V 
10 
15 
20 
30 
40 
- 
- 
IV,V 
G, D 
10 
15 
20 
30 
- 
- 
- 
V 
15 
20 
25 
40 
- 
- 
- 

---

21 
2- jadval 
Ishlab chiqarish binolarida ichki yong„ini o„chirish uchun 
sarflanadigan suv miqdori 
 
Binoning 
yong„inga 
bardoshligi 
Bino 
taifasi
Stvol sonini va suv sarfini (l/s) bino hajmiga
(ming m m
3 
) ko„paytiramiz
0,5…5 5…50 50…200 200….400 400….800 
I, II 
A, B, V 
2…2,5 
2…5 
2….5 
3….5 
4….5 
III 
V 
2…2,5 
2…5 
2….5 
- 
- 
G, D 
- 
2…2,5 2….2,5 
- 
- 
IV, V 
V, G, D 
2,..2,5 
2…2,5 
- 
- 
- 
Yong‗inni o‗chirishda suv va ko‗pik moddalarini ishlatish mumkin bo‗l-
magan holatlarda, o‗t o‗chirish vositasi sifatida yonmaydigan gazlardan keng 
foydalaniladi. Bunday gazlarga azot, karbonat kioksidi, balki karbonat dioksidi 
argon, brometil, xlor brommetan va boshqalar misol bo‗ladi.(1 – rasm) 
 
1 - rasm.O„t o„chiruchlar (ognetushitel) 
Ishlab chiqarish binolari uchun talab etiladigan o‗t o‗chirgichlar soni 
quyidagicha aniqlanadi: 
n
0
=m
0

S, 
(2.) 
bunda, S - ishlab chiqarish xonasining yuzi, m
2
; m
0 
- 1 m
2
maydonga meyor 
bo‗yicha belgilangan o‗t o‗chirgichlar soni. 
Ushbu ko‗rsatkich materiallar ombori, garajlar, chorvachilik binolari, 
bug‗xonalar, tegirmonlar, oshxona va magazinlar uchun 100 m
2 
maydonga 1 ta, elektr 

---

22 
payvandlash sexlari, temirchilik sexlari, laboratoriyalar uchun 50 m
2 
maydonga 2 ta 
qilib qabul qilinadi. 
Birlamchi o‗t uchirish qalqoni (Shit): yong‗inning boshlang‗ich fazasida 
o‗chirishga muljalangan asbob va jihozlar jamlanmasi bo‗lib, ochiq yoki yopiq 
holatda bo‗lishi mumkin. Bu jamlanma tarkibiga 1 ta lom, 1 ta bagor, 1 ta lopata va 
2 ta chelak, 2 ta o‗t o‗chirgich, qum yashik hamda 200-250 l hajmdagi suv idishi 
kiradi (2-rasm). 
2-rasm. Birlamchi ut o„chirish qolqoni 
Ichki yong‗inga qarshi kran (gdrant) - material va moddalar yonganda suv 
bilan uchirish uchun muljalangan (elektr toki bundan mustasno). U yong‗inga 
qarshi suv purkagich stvol va maxsus quvur (rukava) bilan jixozlanaib maxsus 
yashikda devorga berkitiladi. 
Yong‗inga qarshi to‗siqlar yong‗in sodir bo‗lgan joydan binoning boshqa 
qismlariga tarqab ketmasligini ta‘minlash uchun xizmat qiladi. Yong‗inga qarshi 
to‗siqlar umumiy va mahalliy to‗siqlardan iborat bo‗ladi. 
Umumiy to‗siqlar - olovni binoning hajmi bo‗yicha tarqalishidan muhofaza 
qiladi. Bunday to‗siqlarga yong‗inga qarshi devorlar va yuk ko‗tarish qobiliyatiga 
ega bo‗lgan eshik va derazasiz devorlar, tom yopgich plitalar, himoya hududlari, 
seksiyalar va oraliqlar misol bo‗ladi. 

---

23 
To‗siqlar joylashgan hududlar odatda, tutundan himoyalagich, havo so‗rgich 
moslamalari bilan jihozlangan bo‗lishi lozim. Ba‘zi hollarda qizigan havo yo‗lini 
to‗sish maqsadida suv pardasini oqizish yo‗li bilan ham bino qismlaridagi 
haroratning ko‗tarilmasligini ta‘minlash mumkin. 
Yong‗inga qarshi to‗siqlar o‗zlarining o‗tga chidamlilik xususiyatlariga 
binoan, uch turga bo‗linadi. Yong‗inga qarshi devorlar binon qismlarga, ya‘ni 
yong‗inga qarshi bo‗linmalarga bo‗lish uchun xizmat qiladi va o‗tga chidamlilik 
darajasi 2,5 soatdan, bo‗linmaning ichida bo‗lsa, 0,75 soatdan kam bo‗lmasligi 
zarur. 
Yong‗inga qarshi devorlar shaxsiy poydevorga ega bo‗lishi bilan bir 
qatorda, bino balandligi bo‗yicha uzluksiz davom etishi va tom yopkich qurilma 
yonuvchi ashyo bilan qoplangan bo‗lsa, ularning sirtidan 60 sm ga baland bo‗lishi 
va agar qiyin yonuvchi ashyolar bilan qoplangan bo‗lsa, 30 smga ko‗tarilgan 
bo‗lishi shart. (3-jadval).