Ekologiya va mehnat muhofazasi

2.2. Yong„in xavfsizligi bo„yicha binolar komplekslarini
loyihalashtirishda 
 
Binolar komplekslarini loyihalashtirishda front bo‗ylab har 100 metrdan 
keyin yong‗in o‗chirish avtomashinalari va yong‗in-qutqaruv texnikalari uchun 
o‗tish yo‗llari (yoki tonnellar)ni ko‗zda tutish kerak. Bunday o‗tish yo‗llarinining 
balandligini kamida 4,25 m va kengligi kamida 3,5 m bo‗lishi lozim.
Baland binolar va boshqa imoratlar orasidagi yong‗inga qarshi oraliqlar, 
ularning yong‗inga chidamliligi darajasidan kelib chiqib, quyidagi masofalarlardan 
m. kam emas:

---

28 
- yong‗in bardoshliligi I–II darajaga teng bo‗lgan binolargacha - 15 m;
- yong‗in bardoshliligi III–IV darajaga teng bo‗lgan binolargacha - 25 m;
Yonma-yon turgan baland binolar orasidagi masofani 30 m.dan kam 
bo‗lmagan holda qabul qilinadi. Baland bino va avtotransport vositalari turishi 
uchun mo‗ljallangan ochiq maydonlar orasidagi yong‗inga qarshi oraliqlar 15 
m.dan kam bo‗lmagan holda qabul qilinadi. Binolarga kirib kelish yo‗llarini 
loyihalashtirishda 
favqulodda 
vaziyatlar 
oqibatlarini 
bartaraf 
etishda 
foydalaniladigan maxsus texnikalarni harakatlanishi uchun mo‗ljallangan yo‗l 
qismlarida harakatlanishni cheklash va avtomobillar doimiy va vaqtincha turishi 
(transport parkovkasi)ga ruxsat etilmasligini nazarda tutish lozim.
Baland bino va portlabyonish va yong‗in xavfliligi bo‗yicha A-G toifadagi 
obektlar hamda An-Gn toifadagi tashqi qurilmalar orasidagi masofa avariya 
holatlarida, shu jumladan baland bino qulaganda jarohatlantiruvchi omillar 
ta‘siriga yo‗l qo‗ymasligi kerak. Qabul qilingan masofalar asosliligi hisob-kitoblar 
orqali tasdiqlanishi lozim.
2.3. Yong„in xavfsizligi bo„yicha xajmiy-rejalashtirish
va konstruktiv yechimlar 
Binolar bitta yoki bir necha funksional bo‗lmalardan iborat bo‗lishi mumkin. 
Binolarning hajmiy-rejalashtirish yechimlari loyihalashtirish uchun belgilangan 
topshiriqning funksional vazifasiga javob berishi lozim.
4-rasm. Binolarning umumiy ko‗rinishi 

---

29 
Binolar va funksional elementlarning hajmiy-rejalashtirish yechimlari ularga 
yuklatilgan funksiyalar bajarilishi, texnologik jarayonlarni amalga oshirilishi 
hamda odamlarni evakuatsiya qilish va favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish 
imkoniyatini ta‘minlashi lozim. Ichiga-yoniga qurilgan avtomobil garajlari-
turargohlari (parkinglari)ni loyihalashtirayotganda ushbu bo‗lim hamda SNiP 21-
02-99 «Stoyanki avtomobiley» talablariga amal qilish kerak. Shuningdek, 
asoslangan holatlarda SP 300.1325800.2017 «Sistemi struynoy ventilyatsii
dimoudaleniya podzemnix i kritix avtostoyanok»dan foydalanishga ruxsat etiladi.
Avtomobillar garaj-turargohlarini baland binoning yer ostidagi, sokol va yer 
ustidagi qavatlarida, shu jumladan binoga yonma-yon qurilgan (stilobat) qismida 
joylashtirga ruxsat etiladi. Ushbu bo‗lim talablariga muvofiq, garaj-turargohlarning 
xonalari boshqa maqsadlar uchun mo‗ljallangan xonalardan konstruktiv jihatdan 
ajratilgan bo‗lishi, amaldagi loyihalashtirish meyorlari talablariga muvofiq 
joylashgan alohida kirish va chiqish joylariga ega bo‗lishlari lozim. Avtomobillar 
garaj-turargohlari xonalaridan chiqish va binoga kirish joylari amaldagi 
loyihalashtirish meyorlari bilan belgilangan yong‗in xavfsizligi talablariga muvofiq 
bo‗lishi kerak. Baland binoning yer osti, sokol qavatlarida va stilobatlarida faqat 
ushbu binoda yashovchilar va ijarachilarning yengil avtomobillari uchun 
garajturargohlarni joylashtirishga ruxsat etiladi. Bunday garaj-turargohlarga kirish 
joylarini ko‗rib chiqish va tekshirish maydonchasi mavjud bo‗lgan shlyuzlar bilan 
jihozlash lozim.
Har bir binoda yoki komplekslar tarkibiga kiradigan va loyihalashtirish 
uchun topshiriqda belgilangan imoratlarda YOHTMBP nazarda tutilishi lozim. 
Ushbu boshqarish punktlari tabiiy yoritilgan bo‗lishi va individual sanitariya 
nuqtasi (yuvinish xonasi, dush, hojatxona), havoni ventilyatsiyalash va 
konditsionerlash tizimi bilan jihozlangan bo‗lishi hamda SHNQ 2.04.09-07 
qoidalarining 12.55 bandida keltirilgan talablarga javob berishi kerak. 4.6. Baland 
binolar funksional yong‗indan xavfliligi bo‗yicha bir yoki bir necha tasnifga 

---

30 
mansub yong‗indan himoya bo‗lmalarini o‗z ichiga olishi mumkin. Baland 
binolarda funksional yong‗indan xavfliligi buyicha quyidagi sinflarga mansub 
yong‗indan himoya bo‗lmalarini ko‗zda tutishga ruxsat etiladi:
F1.3 - ko‗p xonadonli turar joy uylari;
F1.2 - mehmonxonalar;
F4.3 - boshqaruv organlari muassasalari, loyihalash-konstruktorlik 
tashkilotlari, axborot va tahrir-nashriyot tashkilotlari, ilmiy-tadqiqot tashkilotlari, 
banklar, idoralar, ofislar.
Baland binolarda aholiga xizmat ko‗rsatish korxonalari xonalarini (F.3) va 
yengil avtomobillar turargohlarini (F.5.2) joylashtirish mumkin. Baland binolarda 
joylashtirishga yo‗l qo‗yilmaydi:
- maktabgacha ta‘lim muassasalar, qariya va nogironlar uylari, kasalxonalar, 
maktab-internatlar va bolalar muassasalarining yotoqxonalari (F1.1);
- 10 m dan yuqori balandlikda hisoblab chiqilgan insonlar sig‗dirish 
qobiliyati 600 kishidan ko‗p, 28 m dan ortiq balandlikda;
– 300 kishidan ko‗p va 50 m dan yuqori balandlikda – 100 kishidan ko‗p; — 
F5.1 tasnifidagi xonalar portlab-yonish va yong‗in xavfi bo‗yicha A, B, V1 – 
V3 toifalariga mansub;
- F5.2 tasnifidagi xonalar portlab-yonish va yong‗in xavfi bo‗yicha A, B, V1 
toifalariga mansub;
- V2 toifasiga tegishli xonalarni binoning stilobat qismidan baland 
bo‗lmagan sathda, V3 va V4 toifali xonalarni esa binoning har qaysi qavatida 
joylashtirishga ruxsat etiladi;
V3 toifali xonalarni stilobat qismidan balandroq qavatlarda odamlar ko‗p 
yig‗iladigan xona bilan yonma-yon joylashtirishga yo‗l quyilmaydi.
Balandligi 
100 
m.gacha 
bo‗lgan 
baland 
binolarni 
qurilish 
konstruksiyalarining yong‗in bardoshlilik darajasini SHNQ 2.01.02 talablariga 
muvofiq I darajali yong‗inga chidamli etib, 100 m dan ortiq bo‗lganda esa
4-jadvalga muvofiq qilib loyihalashtirish lozim 

---

31