Ekonomika fakulteti

JUWMAQLAW
Pitkeriw qánigelik jumısında tiykarınan banklerde aktiv operaciyalar banktiń daramatlılıǵı hám likvidliligin támiyinlewi, olardıǹ buxgalteriyalıq esabına itibar qaratılıp tómendegi juwmaqqa keldi:

• 
  banklerdiń operatsiyaları olardıń tikkeley wazıypası arqalı ámelge asıriladı hám bul operaciyalar dáramat keltiretuǵın hám dáramat keltirilmeytuǵın aktiv operaciyalarǵa bóliniwi kórip shıǵıldı. Sonday –aq bank aktivleriniń qunın hám olardan keletuǵın dáramatlardı tuwrı esap-kitap qılıp joybarlaw bank iskerliginiń nátiyjeliligine alıp keliwi, aktivler qunın nadurıs esaplaw, olardı jaylastırıw banktiń finanslıq jaǵdayında qıyınshılıqlar tuwdırıwı múmkin;
  
• 
  aktivler quramın bank iskerligindegi tiykarǵı túrleri boyınsha gruppalastırsaq, kredit operaciyaları úlesi 19,90% ten 83,25% ke shekem, bahalı qaǵazlarǵa investiciyalar 2,15% ten 29,18% ke shekem, kassa aktivleri 0,2% ten 12,94% ke shekem, basqa aktivler úlesi esap-kitap esap-kitap 2% ten 78% ke shekem bolıwı kerek;
  
• 
  bank balansında aktivler likvidlik dárejesine qarap: joqarı likvidli aktivler, likvidli aktivler, likvidlik emes aktivlerge bólip, bank aktivleri quramında kreditler hám lizingler 2020 jıl aqırına 66,9 protsentti shólkemlesken bolsa, 2021 jıl aqırında 74,2 protsentti quraǵan. Bul degeni 7,3 procentke kóterilgenligin kóriwimiz múmkin. Bank aktivleri ishinde dáramat keltirmeytuǵın aktivler sıpatında tiykarǵı qurallar 2,5 procentten 2,3 procentke túsken. Bul dáramat keltirmeytuǵın aktivler quramı kemeygenliginen derek beredi;
  
• 
  banktiń payda hám zıyanlar esabatına itıbar qaratsaq, procent kórinisindegi dáramatlar ayrıqsha itıbarǵa ılayıq bolsa, bank iskerligi jaqsı nátiyjeli islep kiyatırǵanlıǵın anıqlawımız múmkin. 2020 jılǵa salıstırǵanda procentli dáramatları 2021 jıl 21772754 mıǹ swmdı quraǵan bolsa bul kórsetkish aldıǹǵı jılǵa salıstırǵanda 10 esege óskenligin kórip shıqtıq;
  
• 
  fizikalıq shaxslar alatuǵın kreditler summasıda joqarı bolǵanlıǵın (2022 j) sonday – aq procent stavkada 32 % ibarat ekenligin kóriwimiz múmkin, demek procettiǹ joqarı bolıwı kliyenler ushın joqarı dárejede áhmiyetli emes ekenligin, biraqta óz waqtında alınatuǵın kredit kólemler sanı joqarı bolıwı itibarǵa ılayıq ekenligin múmkin.
  
• 
  Hamkor banktiǹ bahalı qaǵazlar hám investiciyaların analiz etetuǵın bolsaq tómendegi kesteden kóriwimiz múmkin. Bahalı qaǵazlardıǹ diskontli premiyası 2020 jıl 0,09 procentti quraǵan bolsa, 2021 jılı -3,4 procentten ibarat bolǵan. Bul jerde, bahalı qaǵazlardı satıp alıwda diskontli unamlı kórsetkishler bolǵan 2020 jılda, 2021 jılda bolda usı bahalı qaǵazlardıǹ diskontlı summası kóbeygenligin kóriwimiz múmkin.
  
• 
  faktoring operaciyalardıń maqseti satılǵan tovarlar yamasa kórsetilgen xızmetler ushın tólemlerdi faktoring kompaniyaları yamasa bank qarjıları esabınan tólem tiykarında múddeti ótken tólewler hám úmitsiz qarızdarlıqlar muǵdarın kemeytiriwden ibarat bolıp, Hamkor bankte bul operaciyalar júdá tómen bolıp, sebebi risk dárejesi júdá joqarı esaplanadı.
  

Usı keltirilgen juwmaqlardan kelip shıǵıp tómendegi usınıslardı keltirip ótemiz:

• 
  kredit monitoringi nátiyjesinde kreditlerdiǹ sıpat kórsetkishleri jaqsılanıwı ushın aktivlerdiǹ daramat keltiriliwi waqtında analiz etiliwin támiyinlew kerek;
  
• 
  payız tólemleri tólenbey atırǵannan mashqalalı kreditler kóbeygen jaǵdayda aktivlerdiǹ dáramatlılıǵın támiyinlew ushın ámeldegi aktivlerden paydalanıwı ushın, olardıń hár bir swmına qansha qárejet sarplap atırǵanlıǵın óz waqtında anıqlaw kerek;
  

• 
  Bank turaqlı óziniǹ likvidliligin belgili bir dárejede saqlawı kerek, yaǵnıy óziniǹ tólemge uquplılıǵın guman astında qaldırmawı kerek. Likvidlilik paydasına bank daramatlılıǵı túsirip jibermeyi lazım. Banktiǹ portfelindegi saqlanatuǵın aktivleri qanshelli dárejede likvid bolsa, sonshelli olar menen baylanıslı risk kishi boladı, biraq usıǵan juwap retinde olarǵa tólenetuǵın payızıda sonshelli kem bolıwın támiyinlew kerekligin bildirip ótemiz.