Elektr oʻtkazuvchanlik Arrenius va Debay-Gyukkel nazariyalarini tushuntiring

2. Elektrolit eritmalarning termodinamik xossalari qanday ifodalanadi?
Kuchli elektrolit uchun dissotsiatsiyalanish konstantasi konsentratsiyaga bog`liq, chunki ionlar ko`p bolsa dissotsiatsiyalanish ham yuqori bo`ladi. Ion bog`li birikmalar elektrolit dissotsiatsiyalanish yuqori bo`ladi. Bunday moddalarga tuzlarni misol qilishimiz mumkin. Tuzlarni qutibli erituvchi suvda eritsak suv ham eritmaga yetarlicha solvatlangan ionlarni chiqaradi shunga ko`ra bunday eritmalarda dissotsiatsiyalanish oxirigacha bordi deb tassavur qilinadi.

3. Dissotsiatsiyalanish darajasi qanday usullarda aniqlanadi?
Arrenius nazaryasiga ko`ra eritmaga solingan moddalar ionlarga ajraladi deb hisoblaydi, shu ionlarga ajralish darajasini dissotsiatsiyalanish darajasi deb qaraladi va uni α deb belgilaydi. Uni yopish uchun ionlarga ajralganlarni molekula miqdorining jami ionlar molekula miqdoriga yig`indisiga bo`linmasi beradi. U nol(0) va bir (1) orasida bo`lishi mumkin ba’zi xollarda u foizlarda ifodalanadi. Dissotsiatsiyalanish darajasi tashqi sharoitlar – harorat va eritma konsentratsiyasiga ham bog`liq. Arrenius dissotsiatsiyalanish darajasini hisoblashning bir necha usullarini ko`rsatib berdi.ularning Birinchi usul α ning osmotik koeffitsiyent bilan bog`liqligiga asoslangan bo`lib, eng sodda 1-1 turdagi binar elektrolitlar uchun Har qanday elektrolitning dissotsiatsiyalanish darajasi bilan osmotik koeffitsiyent orasidagi bog`liqlik uchun Arrenius quyidagi i=1+(v -1) α tenglamani ifodalab berdi.
Arrenius α ni hisoblashning ikkinchi mustaqil usulini ham taklif qildi. Bunda α ni eritmalarning elektr o`tkazuvchanliklari orqali aniqlash mumkinligi ko`rsatildi.

4. Solishtirma va ekvivalent elektr oʻtkazuvchanliklar eritmaning konsentratsiyasiga qanday bogʻlangan?

Solishtirma qarshilikka teskari bo`lgan kattalik solishtirma elektr o`tkazuvchanlik (æ) deyiladi. U yuzasi 1 sm² va 1sm masofada joylashtirilgan 2 ta parallel elektrodlar orasidagi 1sm³ hajmli eritmaning elektr o`tkazuvchanligiga teng bo`ladi: æ= kuchli elektrolitning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi elektrolitning konsentratsiyasiga va ionlar-ning harakatchanligiga bog`liq. Eritmaning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi æ=z<sub>i</sub>C<sub>i</sub>F(u<sub>+</sub>+v<sub>-</sub>) kelib chiqadi. Unga ko`ra solishtirma elektr o`tkazuvchanligi konsentratsiyasiga va ionlar harakatchanlikka bog`liq . Konsentratsiya yuqori bo`lsa eritma tarkibidagi ionlar harakatchanligi kamayib boradi va shu kamayish oqibatida solishtirma elektr o`tkazuvchanlik ham maksimum nuqtasigacha chiqadi.

• 
  Eritma o`ta to`yingan, konsentratsiyasi o`ta yuqori bo`lgan eritmada ionlar o`tasidagi harakat juda sust bo`ladi shu sababli eritmaning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi qiyinlashadi, shu eritmaning konsentratsiyani kamaytirsak eritmaning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi ortadi.
  
• 
  Konsentratsiyasi past bo`lgan eritmada ionlar orasidagi harakat sust boladi, shu sababli eritmaning solishtirma elektr o`tkazuvchanlik qiyinlashadi, shu eritmaning konsentratsiyasini oshirsak eritmaning solishtirma elektr o`tkazuvchanligi ham ortadi.
  

Kuchsiz elektrolirlar uchun esa solishtirma elektr o`tkazuvchanlikni hisoblash formulasi o`zgaradi. Kuchsiz elektrolit eritmasining konsentratsiyasi uning dissotsatsiyasiga bog`liq bo`ladi.C_i= qiymatini solishtirma elektr o`tkazuvchanlik formulasiga qo`ysak
æ=z_i· _i = z_i Kuchsiz elektrolit eritmalarida ionlarning konsentratsiyasi kam, orasidagi masofa esa katta bo`lganligi sababli ionlararo elektrostatik ta`sirlar bo`lmaydi. Shuning uchun ionlarning harakatchanligi eritmaning konsentratsiyasiga bog`liq emas. Solishtirma elektr o`tkazuvchanlik ga bo`gliq. Eritmaning konsentratsiyasi ortib borishi bilan ning qiymati ham ortib boradi unga proporsional miqdorda esa solishtirma elektr o`tkazuvchanlik ham ortib boradi.
Disotsatsiyalanish darajasiga bog`liq bo`lgan eritmalarning elektr o`tkazuvchanligini ifodalash uchun ekvivalent hamda molyar elektr o`tkazuvchanlik tushunchalari kiritilgan.
Ekvivalent elektr o`tkazuvchanlik λ=
Molyar elektr o`tkazuvchanlik μ= orqali topiladi.

• 
  Kuchli elektrolitlarda Eritmaning konsentratsiyasi ortishi bilan ionlar harakatchanligi va ekvivalent elektr o`tkazuvchanlikning kamayishiga olib keladi.
  
• 
  Kuchsiz elektrolitlarda eritmannig konsentratsitasi ortishi ekvivalent elektr o`tkazuvchanlik kamayadi.
  

Demka solishtirma elektr o`tkazuvchanlik konsentratsiyaga tog`ri proporsional, ekvivalent elektr o`tkazuvchanlik konsentratsiyaga teskari proporsional.