“Elektro izolyasion materiallar va texnologik qurilmalarni sinovdan o‘tkazish” fanidan laboratoriya ishlarini bajarishda texnika xavfsizligi «Elektro izolyasion materiallar va texnologik qurilmalarni sinovdan o‘tkazish»

II. Ishga oid nazariy tushunchalar. 
1. Shisha va farfor izolyatorlar xom-ashyoni elektr yoki issiqlik pechida pishirish 
yo‘li bilan tayyorlanadi. 
2. Xozirgi davrda shishani olinishida Mendeleev D.I. davriy sistemasidagi juda 
ko‘p elementlar qo‘shiladi. SiO
2,
CaO, BaO, Na
2
O, K
2
O, MgO, ZnO, Al
2
O
3 
va 
x.k. farforning kimyoviy tarkibi % xisobida: 
SiO
2 
- 70.5
Al
2
O
3
- 24.5
Fe
2
O
3
- 0.75
CaO
- 0.13
MgO
- 0.22

---

K
2
O
- 2.9
Na
2
O
- 1.0
 
Xom-ashyo tarkibi % xisobida: 
Kaolin 
20-28 
Tuproq 
20-23 
Pegmatit 
30-45 
Qum
11-25,4 
Farfor sinigi 
3-8 
3. Farfor izolyatorlarni shisha izolyatorlarga nisbatan ustun tomoni uni tortish 
kuchiga mexanik chidamliligi. Texnik shishaning nazariy tortish kuchiga 
mustaxkamligi kremniy va kislorod ( Si-O) orasidagi bog’liqlik bo‘yicha 100-
200 mPa, xaqiqatda esa 0,2-0,5 mPa ni tashkil etadi. Farforning guruxlar 
bo‘yicha ushbu ko‘rsatkichi quyidagicha, glazurlangan farfor; 
I gr - > 35 mPa 
II gr - > 55 mPa 
III gr - > 65 mPa 
Demak farfor izolyatorni shisha izolyatorga nisbatan tortish kuchiga mexanik 
mustaxkamligi yuqori. 
4. Farfor
izolyatorlarni mexanik mustaxkamlik xisoblarini oddiy materiallar 
qarshiligi nazariyasi metodikasi orqali olib boriladi. Farfor izolyatorlarni 
mexanik mustaxkamlik xisoblarini olib borishda qiyinchiliklarga to‘gʻri 
kelinadi, chunki uning geometrik o‘lchamlari va konfiguratsiyasi xamda uning 
tarkibiga qarab uzilishga bo‘lgan mustaxkamlik chegarasi umuman o‘zgarib 
ketadi. Farfor izolyatorning mustaxkamligiga armirovka qismi ma’lum 
darajada ta’sir ko‘rsatadi, chunki u orqali yoki unga yaqin chegaradan 
izolyatorning xavfli yuzasi o‘tadi. 
5. 
Uzoq yillar saqlangan farfor izolyatorlarni xossalarida xech qanday 
o‘zgarishlar yuz bermaganligi aniqlangan. Yuqori kuchlanishli o‘zgaruvchan 
tok xavo liniyalarida 20-30 yil ishlagan osilib turuvchi farfor izolyatorlarning 
pastki chekkalarida glazurni rangi o‘chganligi ya’ni chaqnashga (korona) 
ko‘proq uchragan joylarida yuz bergan. Ba’zi birlarida esa glazurda 
mikroyorilishlar sodir bo‘lgan. Farfor izolyatorni xossalarida xech qanday 
o‘zgarish yuz bermagan.