Elektron mikroskop

Skanerlovchi zondli laboratoriyalar
Skaneriovchi zondli mikroskoplar to‘g‘risida gap ketganda “Na- 
notexnologiya - MDT” kompaniyasini eslab o‘tmasdan iloji yo‘q. Ush- 
bu kompaniya 10 yildan buyon sifati jihatdan boshqa davlatlamikidan 
qolishmaydigan STM, ASM, SBOM nomli qurilmalar ishiab chiqaradi. 
Undan tashqari, kompaniya yangi nanoqurilma - skanerlovchi zondli 
laboratoriyaiar yaratmoqda(SZL). Bu turli zondli qurilmalar to'plami- 
dan iborat kompleksdir. Ushbu laboratoriya obyekt sirti to‘g‘risida ba- 
tafsil maTumotlardan tashqari, uni spektral analiz qilish, uch oTchamli 
tuzilishini tiklashi va tekshirishlarni avtomatlashtirishi ham mumkin.
SZL larni biologiyada qoTlash juda cheklangan, chunki tirik orga- 
nizmlar nisbatan yirik va harakatchandir. Optik mikroskoplar esa kichik 
ajratuvchanlikka ega bo‘lib, 1 mikrondan kichik oTchamli obyektlarni 
o‘rganish imkonini bermaydi.
Bu to‘siqlarni yengish uchun obyektni optik usulda o‘rganish'quril- 
malari yaratilmoqda. Kerak joyda esa alohida qismlarni SZL lar orqali 
oTganish mumkin. Bunda optik mikroskop va SZL orqali olingan tas- 
virlar aniq ustma-ust tushadi. Shu usulda obyekt haqida olingan rnaTu- 
motlarni uning kimyoviy tarkibi haqidagi maTumotlar bilan toTdiri- 
lishi mumkin. Bu maqsadlar uchun kompleks tarkibiga skanerlovchi 
spektrometr va tezkor lazer kiritilgan.
“NTEGRA” nomli skanerlovchi zondli laboratoriya namuna tem- 
peraturasini -30°C dan +300 °C gacha ishlash jarayonida o‘zgartirishi 
mumkin. Bu kristall sirtidagi turli tuzilish o‘zgarishlarini : kristallanish, 
suyulish, o‘sish va boshqalarni kuzatish imkonini beradi.
Tirik organizmlar va ko‘pgina kimyoviy tajribalarni skanerlash 
suyuqliklarda oTkaziladi. Bunday tadqiqotlar uchun yopiq suyuqlik 
yacheykasi ishlangan boTib, unda suyuqlikni haydash va isitish mum- 
kin. Uning yordamida tirik hujayralar va ta’sirlashuvchi makromoleku- 
lalarni oTganish mumlcin.
Zondli laboratoriyalaming birida o‘ta yupqa kesimlar oluvchi kri- 
otom qurilmasi va SZL bazasi mujassamlashgan. Yangi kesilgan muz- 
latilgan biologik namunani SZL yordamida tezkor oTganish ularning 
ichki tuzilishi tasvirini olish imkonini beradi. Bunda qattiqlik, yopish- 
qoqlik, elastiklik va boshqa parametrlarni oTchash va xaritalarini tu- 
zish mumkin. Mikrotom yordamida ultrayupqa qatlamlarni kesish nati-
233
www.ziyouz.com kutubxonasi

jasida hosil bo‘iuvchi sirtlarni birin-ketin tahlil qilish, obyektning uch 

oMchamli tuzilishini tiklash imkoni bor.