Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Uch fazali ikki taktli sxema (Larionov sxemasi)
Bunda transformatorning ikkilamchi chulg‘amini yulduz
yoki uchburchak sxemada ulash mumkin, lekin u ko‘pincha
yulduz sxemada ulanadi, chunki bunda to‘g‘rilangan kuchla-
nishning yarmini olish uchun nolinchi nuqtadan foydalanish
imkoniyati bor (10.14-rasm).
Transformator chulg‘amlarining har bir fazasi bir ventil-
ning anodiga va ikkinchi ventilning katodiga ulanadi. Uchta ventil
(1, 3, 5) anodlari bilan o‘zaro umumiy nuqtaga ulanadi va
chiqishda (—) qutb bo‘ladigan anod guruhini tashkil qiladi,
boshqa uchta ventillar esa, chiqishda (+) qutb bo‘ladigan katod
guruhini tashkil qiladi.
Anod guruhi katodida eng katta manfiy potensial bo‘lgan
ventil, katod guruhi anodida esa eng katta musbat potensial
bo‘lgan ventil ochiq bo‘ladi. Istalgan vaqt momentida tok ikki
ketma-ket ulangan ventil, yuklama qarshiligi va ikki fazalar
chulg‘amlaridan oqib o‘tadi.
Har bir ventillar juftligi davrning 1/6 qismida ishlaydi. Faza-
larni qoplash tartibi qaysi ventillar juftligidan tok oqib o‘tishini

---

218
aniqlaydi. Agar bu tartibni o‘zgartirilsa, u holda ketma-ket
ulangan ventillar tartibi o‘zgaradi. To‘g‘rilangan tokning har
bir davrida transformatorning har bir fazasi orqali 1/3T mo-
baynida musbat qutbli ikkita tok impulsi (har bir impuls T/6
uzunlikda) va o‘sha uzunlikdagi manfiy qutbli ikkita tok impulsi
oqib o‘tadi (10.15-rasm).
Shunday qilib, transformatorning har bir fazasi davrning
2T/3 qismi mobaynida, har bir ventil esa davrning T/3 qismi
mobaynida ishlaydi. To‘g‘rilagich chiqishidagi kuchlanish (bu
sxema uchun m = 6) kuchlanishlar oltita taktlarini to‘g‘rilashda
olingan og‘maga, uning qiymati esa bu fazalardagi ventillarning
ochilish davrlaridagi ikki fazalar orasidagi chiziqli kuchlanish-
ning oniy qiymatiga teng bo‘ladi.
10.14-rasm. Uch fazali ikki taktli sxema
(Larionov sxemasi).
A
B
C
U
c
U
b
U
a
VD2
VD4
VD6
R
H
VD5
VD3
VD1

---

219
To‘g‘rilangan kuchlanishning o‘zgarmas tashkil etuvchisi-
ning qiymati quyidagicha aniqlanadi:
 



 





0
2
2
2
2U sin( / ) (6/ )
2 sin( / 6) 2,34
.
U =(m/ )
m
U
U
To‘g‘rilangan tokning o‘zgarmas tashkil etuvchisining qiy-
mati quyidagicha aniqlanadi:
I
0 
= 1,22 · I
2
,
bu yerda, I
2
— transformator har bir fazasi tokining ta’sir etuvchi
qiymati. To‘g‘rilangan kuchlanish va tok pulsatsiyasining chas-
totasi f
nt.k.ch.
= 6f
tar
.
Har bir ventildagi teskari kuchlanish quyidagicha bo‘ladi:
U
TES 
= 2,457 · U
2
.
10.15-rasm. Uch fazali ikki taktli sxemaning
vaqt diagrammalari.
a
b
d
e
f
g
i
1
i
v1
U
0

i
0

U
a
U
b
U
c
wt
wt
wt
wt
wt
wt

---

220