Elektrotexnika“ fakulteti «elektrotexnika, elektromexanika va elektrotexnologiyalar» kafedrasi

Read(a);
……………………………….
Yoki
……………………………….
Readln(a,b,c);
……………………………….

If…Then…Else…(agar…bo’lsa…aksincha)

• 
  Asosan shartlarni tekshirish va kerakli joyga yo’naltirish ishlarini amalga oshiriuvchi operator. Umumiy ko’rinishi:
  

……………………….
If a>=b then writeln(‘a=’,a) else writeln(‘b=’,b);
……………………….

Sikl (takrorlovchi) operatorlar

• 
  For … to … do
  
• 
  While … do
  
• 
  Repeat … until
  

For…to…do operatori

• 
  Takrorlanishni amalga oshiruvchi operator bo’lib, umumiy ko’rinishi quyidagicha:
  

…………………………
For i:=1 to 100 do S:=S+i;
………………………...
Bu yerdagi to buyrug’ini o’rniga DownTo buyrug’ini almashtirib yozsak, ketma-ketlik teskarisiga harakatlanadi.


While…do operatori

• 
  Bu operator ham xuddi oldingi operatorday ish bajaradi. Umumiy ko’rinishi:
  

……………………..
While i<=M do begin i:=i+1; S:=S+I; end;
……………………..


Repeat…until…

• 
  Bu operator ham takrorlash ishini amalga oshirib, quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
  

............................
Repeat i:=i+1; s:=s+1;
Until I>kn;
………………………....
Nazorat savollari

1. 
   For operatori nima vazifani bajaradi?
   
2. 
   Qanday turdagi mantiqiy elementlarni bilasiz?
   
3. 
   Dasturni yakunlash qanday operator bilan bajariladi?
   

3-Amaliy mashg’ulot

Mavzu: Raqamli qurilmalarning ishlash prinsipini o’rganish.

MP buyruqlari o’ntadan bir necha yuztagacha bo’lishi mumkin. Buyruq kodlari turli razryad uzunliklariga ega bo’ladi. Har bir buyruqning o’z bajarilish vaqti bor, shuning uchun dastur bajarilish vaqti faqat dasturga emas, balki qanday buyruqlar bajarilishiga bog’liq. Protsessor strukturasiga: registrlar, arifmetik mantiqiy qurilmalar, multipleksorlar, buferlar va registrlar kiradi. Hamma uzellar ish jarayoni protsessorni umumiy tashqi takt signali orqali amalga oshiriladi. Protsessor murakkab raqamli qurilmani tashkil qiladi (Rasm 3.1).

3.1-rasm. Oddiy MP ning tuzilishi

Iхtiyoriy analog signal diskret signallar bilan tasvirlanishi mumkindir [1]. Raqamli qurilma diskret signallarga ishlov beradi (qayta ishlaydi). Raqamli qurilmalarda diskret signallar turli sanoq tizimlarida ifodalanadi.

Raqamli qurilmalar ikkilik sanoq tizimida ishlashining matematik asosi bo’lib mantiq algebra yoki bul algebrasi tashkil etadi. Uni XIX asr o’rtasida Irland matematigi Djon Bul ishlab chiqqan [2]. Bul algebrasida ikki qiymatni qabul qiladigan o’zaruvchilar qo’llanadi: rost hodisa va yolg’on hodisa. Ikkilik sanoq tizimida mazkur tushunchalarga alfavitning ikkita soni mos qo’yiladi: mantiqiy bir (rost hodisa) va mantiqiy nol (yolg’on hodisa). Ikkilik alfavit faqat ikkita simvoldan iborat, shuning uchun nafaqat kiruvchi o’zgaruvchilar, balki chiquvchi funksiya qiymatlari ham faqat ikkita qiymatni olishi mumkin. Ikkilik o’zgaruvchi funksiya Bul funksiyasi yoki mantiqiy funksiya deb ataladi.
Raqamli qurilmalarni ishlash jarayoni avtomatlar nazariyasi yordamida ta’riflanadi [8,10]. Raqamli avtomatlarni ta’riflash uchun ikki model ishlatiladi: abstrakt va strukturali. Raqamli avtomat abstrakt modelda uchta alfavit va ikkita tavsifiy funksiya orqali taqdim etiladi (1.1-rasm):
Kiruvchi alfavit X={x1,x2,…,xn}, chiquvchi alfavit Y={y1,y2,…,ym} va ichki holatlar alfaviti U={u1,u1,…,uk} cheklidir.
O’tishlar funksiyasi F(U, X) “kiruvchi so’z-ichki holat” aloqasini tashkil etadi va U da X х U to’plamini aks ettiradi.

3.2-rasm. Diskret avtomat modeli.

Nazorat savollari

1. 
   Mikroprotsessor nima?
   
2. 
   Mikrokontroller bilan mikroprotsessorning farqi nima?
   
3. 
   Registr nima vazifani bajaradi?
   
4. 
   Trigger nima?
   

4-Amaliy mashg’ulot