Elektrotexnika materiallari

Ba’zi dielektriklarning issiqlik o’tkazish koeffitsientlari 
Material

u 
B/(M

K) 
Material

u 
B/(M

K) 
Havo (tirqishlardagi) 
0,05 
Chinni
1,6 
Bitum
0,07 
Steatit
2,2 
Qog’oz
0,10 
Titan qo’shoksidi 
6,5 
Loklangan mato 
0,13 
Kristalli kvars 
12,5 
Tekstolit 
0,35 
Alyuminiy oksidi 
30,0 
Suv
0,58 
Magniy oksidi 
36,0 
Kvars
1,25 
Berilliy oksidi 
218,0 

---

113 
Organik dielektriklar anorganiklariga nisbatan (2.4-jadval) ancha yuqori

l
ga 
ega. Shuning uchun ham anorganik jismdan yasalgan qismlar harorat o’zgarishida 
o’zining kam o’zgaruvchan 

l
qiymati bilan ajralib turadi. 
2.4-jadval. 
Ba’zi dielektriklar chiziqli kengayishining harorat koeffitsientlari 
Material

u 

10
6
, K
-1
Material

u 

10
6
, K
-1
Polivinilxlorid
235 
Polivinilformaldegid 
64,0 
Polivinilxlorid plastikasi 
160 
Epoksid katroni 
55,0 
Polietilen
165 
Slyuda
37,0 
Sellyuloza asetati 
120 
Silikatli shisha 
9,2 
Neylon
115 
Sopol 
7,0 
Politetraftoretilen
100 
Steatit
6,6 
Polistirol
68 
Chinni
3,5 
Polimetilmetakrilat
70 
Eritilgan kvars 
0,55 
 
2.16. Dielekrtik materiallar. 
Izolyatsiya materiallari majmuidan iborat elektr texnika tuzilmasi elektr 
izolyatsiyasi deb ataladi. Elektr texnikaga oid biror-bir uskuna, asbob va 
tuzilmalarni izolyatsiya materiallarisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Eng oddiy
hisoblangan elektr zanjirini ham elektr o’tkazgich va izolyatsiya materiallarisiz 
yig’ib bo’lmaydi. Elektr izolyatsiyasi tok oqimining kerakli yo’nalishi bo’yicha 
o’tishini ta’minlaydi.
Elektr izolyatsiya materiallari (dielektriklar) agregat holatiga ko’ra gaz, suyuq 
va qattiq turlarga bo’linadi. Ularning ichida qattiq holatdagi materiallar eng ko’p 
uchraydi. Kimyoviy tuzilishiga ko’ra izolyatsiya materiallari organik va anorganik 
turlarga bo’linadi. 

---

114 
Dielektriklarning fizik va kimyoviy xossalariga baho berishda ularni qutbli va 
qutbsiz turlarga ajratiladi. Qutbli dielektriklarda molekulaning doimiy elektr 
momenti noldan farqli, qutbsiz dielektriklarda esa nolga tengdir. 
Odatda, dielektriklarning solishtirma elektr o’tkazuvchanligi o’tkazgich yoki 
yarim o’tkazgichlarning solishtirma elektr o’tkazuvchanligiga nisbatan juda ham 
kichik bo’lganligi sababli, ular elektr tokini o’tkazmaydi, deb hisoblanadi. 
Vaholanki, dielektr elektr maydoniga joylashtirilsa, yoki elektr maydoni ta’siri 
ostida bo’lsa, u o’zidan qandaydir kichik miqdorda elektr tokini o’tkazadi. Bu tok 
qiymati, asosan, elektrikning solishtirma qarshiligi va kuchlanish qiymatlariga 
bog’liq bo’ladi. Odatda, dielektriklarning solishtirma qarshiligi 10
7
Om

m dan 
yuqori bo’lib, yaxshi dielektriklarda bu qiymat 10
8
Om

m gacha yetadi. 
Elektr izolyatsiya materiallari sim va kabel izolyatsiyasida, elektr mashina va 
apparatlarida, izolyator, shuningdek elektr texnikasiga oid boshqa asbob-uskunalar 
ishlab chiqarishda keng ko’lamda qo’llaniladi. 
Dielektriklardan xalq xo’jaligida tobora ko’proq foydalanilmoqda. So’nggi 
paytlarda ular chastota kuchaytirgich xotira tuzilmasi, datchiklar ishlab chiqarishda 
qo’llanilmoqda.