Elektrotexnika materiallari


Download 2.73 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/104
Sana21.10.2023
Hajmi2.73 Mb.
#1714931
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   104
Bog'liq
elektrotexnika materiallari.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


10 
1-Bob. Elektrotexnika materiallarining klassifikasiyasi 
 
1.1. Moddalarning tuzilishi 
Har bir atom proton va neytronlardan tashkil topgan yadrodan hamda uning 
atrofida aylanadigan elektronlardan tashkil topgan bо‘ladi. Atom yadrosi musbat 
zaryadlangan bо‘ladi va atom xajmining juda kichik qismini egallaydi. Atomning 
musbat zaryadli bо‘lishi unda protonnikidan biroz katta bо‘lgan neytronda xech 
qanday zaryad yо‘q, ya’ni u elektr jihatdan butkul neytral (1.1-rasm). 
1.1-rasm. Moddalar strukturasi 
Elektronlar manfiy zaryadlarni tashuvchilar hisoblanadi, elektronning massasi 
protonnikidan taxminan 1840 marta kichikdir. Yadrodagi protonlar soni yadroni 
о‘rab turgan elektronlar soniga teng, shuning uchun ham atom umuman neytraldir, 
ya’ni elektr zaryadiga ega emas. Vodorod atomining tuzilish shemasiga e’tibor 
beraylik. Uning yadrosi bitta proton va bitta neytrondan iborat, yadro atrofida esa 
bitta elektron harakatlanadi.
1
Yadrodagi protonlar soni D.I. Mendeleyev davriy sistemasidagi elementning 
atom nomeriga teng. Protonlar soni Z va neytronlar soni N ning yig‘indisi massasi 
soni deb ataladi: 
A = Z + N 
 
 
 
 
 
( 1.1) 
1
T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 5-bet 


11 
Bundan tashqari mana shu elektron atomni tashqi qavatini tо‘ldiradi. Biz 
ximiyadan bilamiz agar ortiqcha bо‘lsa olamiz, kam bо‘lsa tо‘ldiramiz (1.2-rasm). 
Yadro elektroni 
proton neytron 
 
1.2.–rasm. Vodorod atomining tuzilish shemasi 
Bu tо‘ldirish yoki olish о‘z-о‘zidan bо‘lmaydi albatta, buning uchun ham 
nimadir kerak bо‘ladi. Bu jarayon qandaydir reaksiyani talab etadi. Gaz, suyuq va 
qattiq jismlar atomlardan, molekula va ionlardan tashkil topganligi ma’lum (1.3-
rasm). 
a) b) 
1.3-rasm. Moddalarning tuzilishi
2
Atomlarning o’lchamlari angestren tartibida bо‘ladi. Gaz molekulalari esa har 
xil atomlar sonidan tuzilgan. Misol uchun – geliy, argon, neon bular bir atomli 
gazlar, vodorod, azot, kislorod - bular ikki atomli molekula, uch atomli, ammiak 
molekulasi 4 atomli; metan esa – 5 atomli. Bu atomlarni tashqi elektron qavatlariga 
2
Callister,William D., Materials science and engineering: an introduction, 7th ed.p.cm/ - Printed in the United States 
of America/ John Wiley & Sons, Inc.- 2007. 8-bet. 


12 
qarab har xil bog‘lanishlar bо‘ladi. Shu sohada ba’zi bir bog‘lanishlarni kо‘rib 
chiqish maqsadga muvofiq bо‘ladi. 

Download 2.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling