Elmi redaktor: Rəvcilər: dos. E. N. Kərimo v prof. I. A. Kərimli dos. T.Ş.Şükürov
Download 4.84 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Adm individual hazırlanması.
- Fikir mübadiləsi və əldə olunan nəticənin qiymətləndirilməsi.
- Hesabatın hazırlanması.
- Əmtəənin dəyişməzliyinin saxlanılması Əmtəənin uyğun- laşdırılması Yeni əmtəənin
- Ş sabitliyinin strategiyasının saxlanması
- Yeni əmtəənin ixtirası
- 1 0 9 hər hansı bir uzlaşmasıdır. Coğrafi göstərici
- Kollektiv nişan
- Model A. Satış həcmi
- Şəkil 9.3Əmtəənin ardıcıl beynəlxalq həyat dövrünün modeli.
- Satış həcmi Şəkil 9.4. Əmtəənin beynəlxalq sinxron həyat dövrünün modeli.
- Əmtəənin əyri kulmulyativ həyat dövrü.
- Şəkil 9.5. Əmtəənin əyri kumulyativ həyat dövrü.
|
informasiya yığımı: Sifarişçi firmanın rəhbərliyi ilə onların vəziyyətinin və bazardakı məqsədlərinin aydınlaşdırılması məqsədilə, telefon vasitəsilə sorğu aparır. Əmtəənin və ya kampaniyanın pozisiyası, əmtəə strategiyası öyrənilir. 2)
yığılnuş informasiyalara yenidən baxır və əlavə sualların köməkliyi ilə məlumatı dəqiqləşdirir. Bundan sonra kampaniya «Beyin hücumu» keçirir. İclas zamanı istənilən ən irrasional ideya və proyektə qulaq asılır (bəllidir ki, bəzi uğursuz ilk ideyalar sonda ən əlasına çevrilir). Bütün fəaliyyət adın təkmilləşdirilməsinə cəmləşir, birdən-birə alternativ variant hazırlanmasına cəhd olunmur. 3)
kampaniyanın hər üzvü sərbəst olaraq əsas istiqamətlərin hazırlanmasına başlayır və uyğun gələn adların şəxsi siyahısını hazırlayır. İştirakçılar kompyuter proqramları, sinonimlər lüğəti, sözlərin və köklərin, onların məna çalarlarmı nəzərə alan məlumat bazalarından istifadə edirlər. Onlar həmçinin yaxınlıqdakı mağazanın rəflərindəki rəqib əmtəəsinə baxaraq, şəhər kənarına gedərək və yaxud restoranda hərəkətsiz oturaraq, fikirlərini yazılı şəkildə formalaşdırmağa çalışaraq tətbiq edirlər. Qrupların üzvlərinin yanaşmaları nə qədər müxtəlifdirsə, sonda əldə olunan nəticələr də o qədər müxtəlif olur. 106
4)
bütün üzvləri əsas siyahıya daxil olmaq üçün öz variantlarını müzakirəyə təqdim edirlər və bu müzakirə üçün komandanın bütün heyyətinə paylanılır. Hər iştirakçının iradları və çıxışları yığılır və kampaniyanın rəhbərliyinə ötürülür. 5)
Nəticələrin analizi. Kampaniyanın rəhbəri adların ən yaxşı variantına baxır və onları qeydiyyata alınmış əmtəə nişanları siyahısı ilə müqayisə edir. Əgər təsadüf yeri olarsa, o zaman ad variantı potensial mümkün olmayan variant kimi rədd edilir. Yenidən əsaslı yoxlama hərtərəfli kompyuter tədqiqatlarını əvəz etmir. Beləcə «Names- tormers» kampaniyası 6-12 ay öncə tərtib etdiyi və qanunverici informasiyanı özündə saxlamayan məlumat bazasından istifadə edir. Buna görə daha detalh axtarış aparan patent xidmətlərinə müraciət etmək lazım olur. Məsələn, 5 dildə olan vulqar və ləyaqətsiz söz bazası tələb olunur - ingilis, ispan, alman, italyan və fransız dillərində. 6)
edən hesabat təqdim edir ki, bura kompyuter sınaqlarının nəticələri əmtəə nişanının vulqar və ləyaqətsizliyə qarşı məhdudiyyətli yoxlamalarının nəticələrinin ən yaxşı adlarla üst-üstə düşməsi, praktiki rekomendasiyalar üçün əmtəə markası yaradarkən diqqətsizlikdən necə qorunulmalı olduğu daxildir. Əmtəə markası yaradarkən aşağıdakıları nəzərə almaq vacibdir: •
Sirr yaratmayın. Adətən insanlar daha asan başa düşünülən adlara müsbət reaksiya verirlər. Buna görə də abstrakt və mənasız adlar qəbul edilmir. •
•
Yalnız böyük reklam büdcəsi olan məşhur kampaniyalar öz adında hər hansısa hərf birləşməsinin istifadəsini özünə rəva bilər. •
Lap çox spesifik ad bazarın sonrakı genişlənməsini təhlükə altına qoya bilər. •
Əmtəə markaları ümumi istifadə olunan slenqdə (kirli sözlər) ləyaqətsizliyə görə yoxlanılmalıdır. •
•
Adlar müəyyən bazara uyğun gəlməlidir, yenisini yaratmamalıdır. •
Marketinq tədqiqatları, adyaratma vəziyyətində diqqətdən qaça bilər (qiyabi veto), assosiasiyaları üzə çıxara bilər. •
Əmtəə nişanı üzrə hüquqşünasların vaxtından əvvəl müdaxilələrindən çəkinin. Belə ki, onlar tərəfindən təklif olunan ad qanunidir, ancaq marketinq dəyərindən tam məhrum olmuşdur. Əmtəə nişanı markalarının hazırlanmasına, onun məşhurluğunu yaratmağa və kampaniyanın dünya avtoritetinə milyon dollarlar xərclənilir. Bu da onların pirath- qdan qorunmaq cəhdlərini izah edir. Müdafiənin adi yolu - əmtəə nişanının qeydiyyatıdır, hansı ki, bununla marka sahibinin intellektual əmlakına çevrilir. Markanın bir hissəsini özündə göstərən əmtəə nişanı heç də qorunmur, çox zaman marka adı mənşəyə çevrilir (ABŞ-da qeydiyyata alınmış «Pinq-ponq» əmtəə nişanı «stolüstü tennis» anlayışına, «Sellofan» - polimer örtük mənasına çevrilmişdir). Əmtəə nişanı xərcləri əmtəənin hazırlama xərclərinin 10-20%-ni təşkil edə bilər. Ancaq yalnız əmtəə nişanı istehlakçını saxta mal almamasına inandıra bilər. Bu planda pirat kampaniyalar avtoritetli nişan istifadə edərək saxtalaşdırılmış mal tələbatını ödəməyə çalışır. Əlbəttə, saxta malın qiyməti də əsaslı şəkildə aşağı olur. Saxtalaşma uğrunda mübarizəyə İnterpol cəlb olunmuşdur. Təşkilatın üzv olduğu ölkələrdə saxtalıq və falş üzrə məlumat kitabçası çap olunur. 107
Əmtəə nişanının hüquqi qorunmasını əldə etmək üçün onun təsviri forma və tərtibat baxımından hüquqi tələblərə uyğun gəlməlidir; 1)
eyni tipli və ya oxşar olmamalıdır. Yenilik, ümumiyyətlə, məşhur nişanların hamısına münasibətdə qiymətləndirilmir, ancaq əmtəənin bu və ya digər oxşar qruplarının ölkədə fəaliyyətdə olan klassifıkasiyasına aid olan əmtəə üçün tətbiq olunanlardır, eləcə də qiymətləndirilən nişanlardır. 2)
orijinal olan əmtəə nişanı kimi qəbul olunur. Milli qanunlar və praktika, həmçinin orijinallıq mənasında, hər hansısa fərqləndirici cizgi və ifadəlik, gündəlik keçinmək üçün adiləşmək kimi, yoxluq göstəricisinə işarə edir. Məsələn, «lyuks» sözü və b. texnikaya və təsərrüfat dövriyyəsinə məhsulun özünü müəyyənləşdirən qismində, möhkəm daxil olan sözlər (ekskavator, aspirin, termos və s.). Əmtəə nişanının təsvirinin orijinallığı qəbul olunmur, qiymət və keyfiyyətini müəyyən edərək məhsulun özünəməxsusluğu birbaşa göstərilir. 3)
Əmtəə nişanı, hökumətin simvollarının, əsasən də gerbinin və bayrağının, beynəlxalq təşkilatların emblemi və rəsmi nəzarət damğasının tətbiq edilməsini qadağan edən beynəlxalq razılaşmalara uyğunlaşmalıdır. Nişanlar ictimai asayişi və əxlaq normalarım pozmamalıdır. 4)
aldadıcı və ya yalan məna verməməlidir. 6. Kiqanın əmtəə strategiyası Kiqan əmtəə və stimullaşmanın və onun xarici bazara uyğunlaşmasının beş strategiyasını fərqləndirir. ƏMTƏƏ
S
t i
m
u 1
1
saxlanılması
laşdırılması
işlənib hazırlanması
a Əmtəənin
Ş sabitliyinin strategiyasının ' saxlanması
ixtira-
Şəkil. 9.1 Əmtəənin və stimullaşdırmanm xarici bazara uyğunlaşdırılması beş strategiyası 108
Biz əmtəənin uyğunlaşdırılmasımn üç strategiyası və stimullaşdırmanın iki strategiyası üzərində dayanacağıq. Dəyişdirilməmiş şəkildə yayılma göstərir ki, əmtəə xarici bazarlara buraxılarkən onda heç bir dəyişiklik aparılmır. Bu halda ali rəhbərlik marketinq mütəxəssislərinə aşağıdakı göstərişi verir; «Əmtəəni olduğu kimi götürün və onun üçün sifarişçi tapın». Anama hər şeydən əvvəl xarici sifarişçilərin bu əmtəədən ümumiyyətlə istifadə edib- etmədiklərini aydınlaşdırmaq lazımdır. Deyək ki, kişilər arasında dezodorantlardan istifadə səviyyəsi Birləşmiş Ştatlarda 80%, İsveçdə - 55%, İtaliyada - 28%, Filippin Respublikasında isə cəmi 8%-dir. İspanların çoxu kərə yağı və pendir kimi adi ərzaq məhsullarını tamamilə istehlak etmirlər. Dəyişdirilməmiş şəkildə yayılma bir çox halda müvəffəqiyyətli, digər hallarda isə məhvedici ola bilər. «General fudz» firması Britaniya bazarına özünün «Cello» desertini toz halında buraxdıqda məlum oldu ki, ingilis istehlakçıları onu briket və ya yastı həb şəklində almağı üstün tuturlar. Dəyişdirilməmiş şəkildə yayılma ETTKİ-nə əlavə xərclər, istehsalın yenidən qurulmasını yaxud stimullaşdırma təcrübəsində dəyişikliklər aparılmasını tələb etmədiyinə görə cazibəlidir. Amma uzunmüddətli planda o çox baha başa gələn işə çevrilə bilər. Əmtəənin uyğunlaşdırılması yerli şərait və ya verilən üstünlüklərə müvafiq olaraq bu əmtəədə dəyişikliklər apanimasım nəzərdə tutur. «Xaynts» firması özünün uşaq qidalanması üçün məhsullarını bazardan asılı olaraq fərqləndirir. Məsələn, o Avstraliyada qoyun beynindən hazırlanmış püre, Hollandiyada isə paxla püresi satır. «General fudz» firması özünün qəhvə qalıqlarını ingilislər üçün bir cür (onlar qəhvəni südlə içirlər), fran- sızlan üçün başqa cür (onlar qəhvəni qarışdırmadan içirlər) və Latın Amerikasından olanlar üçün tamamilə başqa tərzdə (onlar qəhvədə kasnı dadı sevirlər) hazırlayır. Yeni əmtəənin ixtirası - nə isə tamamilə yeni bir şeyin yaradılmasıdır. Bu proses iki müxtəlif şəkildə baş verə bilər. Reqressiv ixtira - əmtəənin bu və ya digər ölkənin ehtiyaclarının ödənilməsi üçün yaxşı uyğunlaşmış, keçmişdə mövcud olmuş formada buraxılışına yenidən başlanmasıdır. Məsələn, «Neşnl Keş redjister» (NKR) firması müasir aparatlardan iki dəfə ucuz sata biləcəyi ötürücü dəstəyi olan kassa aparatlarının istehsalını bərpa etmiş və onları Şərq, Latın Amerikası ölkələrində və İspaniyada külli miqdarda satmağa başlamışdı. Bu nümunə müxtəlif ölkələrin konkret əmtəələri qəbul etməyə müxtəlif dərəcədə hazır olduğuna görə, əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünün mövcudluğunu göstərir. Mütərəqqi ixtira - başqa ölkədə mövcud olan ehtiyacın ödənilməsi üçün tamamilə yeni əmtəənin yaradılmasıdır. Belə ki, nisbətən az inkişaf etmiş ölkələrin tərkibində zülal olan ucuz ərzaq məhsullarına böyük ehtiyacı var. «Kvaker buts», «Svift» və «Monsanto» tipli firmalar bu ölkələrin ərzağa olan ehtiyaclarını öyrənir, yeni ərzaq məhsulları işləyib hazırlayır və yeni əmtəələrin sınaq istifadəsi və qəbul olunmasına yönəlmiş yeni reklam kampaniyaları keçirirlər. Yeni əmtəələrin yaradılması çox baha başa gələn kimi görünür, amma bu işə girişməyə dəyər.
Hazırda Azərbaycan Respublikasında əmtəə nişanlarının və coğrafi göstəricilərin qeydə alınması, hüquqi mühafizəsi və istifadəsi ilə bağlı olan münasibətlər əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər haqqında Azərbaycan Respublikasının 12 iyun 1998-ci il 504-ŞQ№-li qanunu ilə tənzimlənir. Bu qanunda istifadə edilən anlayışlar aşağıdakı mənaları daşıyır:
və ya xidmətlərindən fərqləndirən və qrafik təsvir edilən nişan və ya nişanların 1 0 9 hər hansı bir uzlaşmasıdır. Coğrafi göstərici - əmtəənin mənşəcə dövlətin və ya bölgənin ərazisi ilə yaxud bu ərazidəki yerlə (coğrafi obyektlə) bağlı olduğunu bildirən, onun xüsusi keyfiyyətini, şöhrətini və başqa xüsusiyyətlərini əks etdirən göstəricidir.
və nişanların kombinasiyasıdır. Transliterasiya - bir yazı sistemindəki hərflərin başqa yazı sisteminin hərfləri ilə verilməsidir. Qanunun 4-cü maddəsinə əsasən əmtəə nişanı kimi aşağıdakı nişanlar qeydə alına bilər: sözlər, şəxsi adlar, hərflər, rəqəmlər, təsviri elementlər, əmtəələrin forması və ya onların qablaşdırılması, rənglərin və yuxarıda göstərilənlərin hər hansı uzlaşması. Qanunda əmtəə nişanını qeydə almaqdan imtina edilməsinin mütləq əsasları verilmişdir. Aşağıda göstərilən nişanların qeydə alınmasına yol verilmir; a)
uyğun gəlməyən nişanlar; b)
fərqlənmə qabiliyyətinə malik olmayan əmtəə nişanları, yəni əsas amillərlə fərqlənməyən nişanlar; c)
habelə onların istehsal olunduğu yeri və tarixi və digər xüsusiyyətlərini göstərən nişanlar; ç) şərabların və spirtli içkilərin mənşəyinə aid olmayan, lakin onları eyniləşdirməklə tərkibində coğrafi göstərici saxlayan əmtəə nişanları; d)
əmtəənin mahiyyətini əks etdirən, ona mühüm dəyər verən və texniki nailiyyət üçün zəruri olan formalar; e)
düşməsinə səbəb ola bilən elementlərdən, din və dövlət rəmzlərindən ibarət nişanlar; ə) uzun illər Azərbaycan Respublikasının ticarət fəaliyyətində istifadə olunan, adı dildə çox işlənən nişan və ya göstəricidən ibarət əmtəə nişanları; f)
əmtəələrin və ya xidmətlərin xüsusiyyətləri, keyfiyyət və ya coğrafi mənşəyi ilə əlaqədar istehlakçını yanılda bilən əmtəə nişanları; g)
Konvensiyası» adlandırılacaqdır) öter maddəsinə uyğun olaraq qeydə alınması mümkün hesab edilməyən əmtəə nişanları; ğ) müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı olmadan təltiflər və başqa fərqlənmə nişanları. Əmtəə nişanının və coğrafi göstəricilərinin qeydə alınması, müvafiq şəhadətnamələrin verilməsi və onlarla bağlı digər hüquqi hərəkətlər üçün Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada dövlət rüsumu ödənilir. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələrdə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, xarici hüquqi və fiziki şəxslər əmtəə nişanlarına və coğrafi göstəricilərə dair Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəxsləri ilə bərabər hüquqa malikdirlər.
Əmtəənin beynəlxalq həyat dövrü ardıcıl və sinxron xarakterli ola bilər. Yeni texnologiya və yeni əmtəə bir çox hallarda sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə ETTKİ-un əsaslı investisiya imkanlarına, böyük kvalifıkasiyah işçilərə, rəqabətin üstün dərəcəsinə görə əmələ gəlirlər. Əmtəəyə daha böyük tələb qoyan istehlakçı da az rol oynarmr. Eləcə də yeniliyə münasibətdə «bazar tərəfindən tərbiyə edilmiş» yeni 110
əmtəə hər zaman köhnədən əladır. Bu da onu güman etməyə əsas verir ki, yeni təklifə yaranan tələb satıcının ön görməsinə haqq qazandırır, demək onu hazırlamaq, formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək olar. Əmtəənin beynəlxalq ardıcıl həyat dövriyyəsi aşağıdakı modellərə əsasən inkişaf edir. Bazara daxil olma - yeniliyin daxili bazara çıxarılması (cüzi eksport həcmi də istisna olunmur), unikal əmtəə kimi bazarda mövqeləşməsi, monopol rəqabət situasiyasında yüksək qiymət təklifi, istehsalin bir qayda olaraq kiçik həcmli olmasi, keyfiyyətin hələ tam qənaətbəxş olmamasi ilə xarakterizə olunur. Artım mərhələsi. Bu əmtəənin differensasiyası ilə xarakterikdir. Məhsulun xaricdə istehsalına başlamaq olar (sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə əsasən). Satışı həm öz ölkəsində, həm də xaricdə həyata keçirmək olar. Rəqabət güclənir; rəqiblərin təsiri ilə qiymət aşağı düşür.
Kamillik mərhələsi. Yüksək dərəcədə əmtəənin və texnologiyanın standartlaşması dərəcəsi ilə fərqlənir. Bundan başqa az ixtisaslaşmış işçi qüvvəsinə tələbat artır. Bu vaxt məhsul istehsal olunduğu ölkədə enmə fazasında olur, amma satış və istehsal inkişaf etmiş başqa bir ölkəyə keçirilir. Qiymət rəqabəti artır, tələb stabilləşir. Enmə - istehsalın və əmtəə satışının zəif inkişaf etmiş ölkələrə yerləşdirmə hesabına əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünün gələcək uzadılması ilə bağlıdır. Bu vaxt istehsal işçi qüvvəsinin yüksək kvalifikasiyasını tələb etməyən, avtomatlaşdırılmış olur. Rəqabət qiymət xarakteri daşıyır, ancaq onun dərəcəsi azalır. Yazılmış model əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünün uzadılmasına aiddir. Konkret bir bazar münasibətində həyat dövrü deyil. Əmtəənin həyat dövrü modeli, əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünün ardıcıllığı şəkillərdə illutrasiya edilir. Model A. Satış həcmi
A modeli (şəkil 9.2) yuxarıda deyilənlərə uyğun gəlir. Ancaq əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünün ardıcıllıq prosesində istehsal yerləşmiş ölkələrdən - idxal, tələbat olan, artıq istehsal olmayan ölkədən isə ixrac yer alır (əmtəənin beynəlmiləşdirilməsi prosesi). Əmtəənin beynəlxalq həyat dövrü. 111
Şəkil 9.3Əmtəənin ardıcıl beynəlxalq həyat dövrünün modeli. modeli formasında təqdim oluna bilər (şəkil 9.3 - əyri 1 - yeni əmtəənin yarandığı ölkə; 2 - belə inkişaf səviyyəsi olan ölkələr; 3 - inkişaf etməkdə olan ölkələr). Əmtəənin ardıcıl həyat dövmnün davamlılığı, kampaniyanın öndə gedənə münasibətdə, daha az inkişaf səviyyəsi olan ölkələrdə biznesi inkişaf etdirmək bacanğından asılıdır. Beynəlxalq marketinq qloballaşması TMK-nm eyni vaxtda xarici bazara bir neçə yeniliyin çıxarılması yolu ilə əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünü ixtisara salmaq cəhdi ilə müşayiət olunur. Bu strategiyanın əsas faktoru qəbul edən ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsi deyil, dünya bazarında rəqabət üstünlüyünü təmin etmək və texnoloji dağıtma strategiyasını inkişaf etdirmək cəhdidir. Əmtəənin sinxron beynəlxalq həyat dövrünün modeli yüksək texnoloji əmtəə yenilikləri üçün xarakterikdir. Qlobal marketinqə - bazarı ələalma üsulu və sinxron marketinqə - zamana görə yeniliyin xarici bazarlara çıxarılması uyğun gəlir.Sinxron marketinq piratlıqdan əsaslı dərəcədə çəkinməyə imkan verir, qəbul edən ölkədə milli analoji əmtəənin, istehsalının olmamasında kampaniya müəyyən müddətə özü üçün bazara monopol yiyələnməni təmin edir. Satış həcmi
112
Qeyd edək ki, ardıcıl və sinxrondan başqa əmtəənin avanqard həyat dövrü də vardır (avanqard marketinq): yenilik əwəlcə ətraf bazarda reallaşır, sonra isə daxili bazarda. Əmtəənin əyri kulmulyativ həyat dövrü. Əmtəənin həyat dövrünün modeli, bütövlükdə, əmtəə bazarına, əmtəə qruplarına və ya əmtəə assortimenllərinə tətbiq oluna bilinər. Bu aspektdə biz əmtəənin kulmulyativ əyri həyat dövriyyəsi haqqında damşa bilərik. İ.Lamben qeyd edir ki, yalmz bu yanaşmada həyat dövrünün daha real mənzərəsi alına bilinər. Belə ki, analiz obyekti dəqiq müəyyən edilib: əmtəəyə müəyyən istehlakçı qrupla- rma ünvanlanmış spesifik xüsusiyyətlər toplamı kimi baxılır (şəkil 9.5). Satış həcmi
Əyri xətlərlə şəkildə göstərilmişdir: 1 - ayrı-ayrı əmtəələrin həyat dövrü (müxtəlif bazarlarından birində); 2 - ayrı-ayrı əmtəə qruplarının həyat dövrü (regional bazarlarda ayrı-ayrı əmtəələr); 3 - kumulyativ beynəlxalq həyat dövrü. Sonda qeyd edək ki, əmtəənin beynəlxalq həyat dövrü modelinin tətbiqi kampaniyanın beynəlxalq biznesdə aktiv pozisiyasmm reallaşdırmasına yönəlməlidir. Beynəlxalq həyat dövrünə təsir edən əsas amilləri istifadə edərək (daxili-texnologiya, marketinq menecment effektivliyi, maliyyə imkanları, əmtəə üstünlükləri və s.) firma effektiv inkişaf edə bilər.
1.Standartlaşma və uyğunlaşma strategiyası beynəlxalq marketinq kompleksinə uyğun olaraq necə istifadə edilir? 2.Standartlaşdırma və uyğunlaşdırma strategiyası beynəlxalq marketinq konsepsiyasına və beynəlxalq seqmentasiya metoduna necə uyğun gəlir? 3.
Əmtəə siyasəti ücün standartlaşma və uyğunlaşma strategiyası hansı meyarlara əsasən seçilir? 4.
5.
Qablaşdırma haqqında beynəlxalq razılaşmalar və ona verilən tələblər hansılardır? 6.
Saxtalaşdırmanm hansı formaları mövcuddur və ona qarşı mübarizə strategiyaları hansılardır? 7.
Əmtəə markasının hazırlanması mərhələləri hansılardır? 8.
Əmtəənin beynəlxalq həyat dövrünün modellərini (ardıcıl, sinxron, kumulyativ, avanqard) izah edin. ı ı ;
|
