Emotsiyanal xolatlarni boshqarish Reja

4.Frustratsiya va bezovtalik 
emotsional holat sifatida. 
 
SHunday qilib, hissiyot va hislarning namoyon bo‘lishidagi farqlar ma’lum 
odamning betakrorligi, ya’ni, uning individualligini belgilab beradi. 
Oniomaniya va shopogolizm bilan bog‘liq bo‘lgan yana bir muammoni ko‘rib 
chiqamiz. Oniomaniya (do‘konlarga bog‘liqlik) – xarid qilishga bo‘lgan miyaga 
o‘rnashib qolgan mayl, zaruriyati va oqibatlari bilan kelishmagan holda, vasvasa 
holatlarida kuzatiladi. Bunday bog‘liqlik zamonaviy tilda – shopogolizm deb 
ataladi. 
Xarid qilishga bo‘lgan nosog‘lom havas, oniomaniya yoki shopogolizm, XX 
asrda aniqlangan o‘ziga xos kasallikdir, lekin 1990-yilning boshlariga kelib, 
olimlar unga jiddiy e’tibor qarata boshladilar. Tibbiyot xodimlarining fikriga ko‘ra, 
oniomaniya bilan sayyoramizning 10% aholisi, asosan, ayollar (90%) aziyat 
chekadilar. AQSHda 55 mln. odam bu kasallikka chalingan, ulardan 15 mln. 
surunkali shopogoliklardir. 
Agar avval oniomaniyadan aziyat chekadiganlar xarid qilish maqsadida 
supermarket va do‘konlarni kezishgan bo‘lsa, endilikda ular Internet, TV-do‘kon 
yoki rangli kataloglar orqali xarid qilyaptilar. Oniomaniya sabablari hali oxirigacha 
aniqlanmagan. Olimlarning taxminlariga ko‘ra, shopogolizm odam organizmiga 
inson kayfiyatini boshqaradigan serotonin gormonining etishmovchiligi bilan 
bog‘liq. Ba’zilar mahsulotlarni sovg‘alar qabul qilishni yoqtirganlari sababidan 
buyurtma qiladilar. YOki, ayol oiladagi muammolardan o‘zini yupatish uchun 
yangi xarid bilan o‘zini xursand qiladi. Sabablar turlicha bo‘lishi mumkin, 
oqibatlari esa yirik qarzlarga borib taqaladi. SHopogolizm, olimlar fikriga ko‘ra, 
ichkilikbozlik kabi jiddiydir. 
Frustratsiya – tushkunlik, ma’lum 
maqsadga 
erishishda 
umidlarning 
parchalanishi 
bilan 
kechadigan 
inson 
muvaffaqiyatsizligining emotsional og‘ir 
kechinmasi. Frustratsiya ko‘p hollarda frustratorga qarshi qaratilgan tajovuzkorlik 
hulq-atvor bilan bog‘liq. Frustratsiya sabablari bartaraf etilmaganida, psixikaning 
davomli izdan chiqishi bilan bog‘liq bo‘lgan chuqur depressiv holat yuzaga kelishi 
mumkin (xotira, mantiqiy tafakkurga bo‘lgan layoqatlarning susayishi). 
Frustratsiya holati inson biror chiqib ketish yo‘llarini izlaydi, shirin xayol olamida 
beriladi, ba’zida esa tubanlashadi, ya’ni, psixik rivojlanishning dastlabki 
bosqichlariga qaytadi. 
Hissiy jarayonlarning har xil shakllari normal odamda alohida, yakka holda 
mavjud bo‘lmaydi. YUzlab va minglab kechirilayotgan emotsiyalar, affektlar, 
kayfiyatlarda aniq yashaydigan umumlashtirilgan hislar yuksak hislar deyiladi. 
YUksak hislar o‘z tarkibiga birinchi soddaroq ko‘rinishdagi turli hislarni oladi.

---

Inson faoliyatining qaysi bir turi, yoki qaysi bir sohasi, hislarni qaysi 
birining asosiy ekanligiga qarab, yuksak hislarning muhim turlari: praksik , 
axloqiy, intellektual, estetik turlari ajratiladi.