Eneolit va bronza davri

AMIR TEMUR DAVLATI
XIV asr o?rtalarida barlos beki o?g?li Temur Tarag?ay buyuk siyosiy arbob sifatida tarix
sahnasida namoyon bo?ladi. Nufuzli turk amiri Qazag?on nabirasi - Samarqand hukmdori
Xusayn bilan ittifoqchilikda Temur Movarounnahrni birlashtirish va uni mo?g?il bosqinidan ozod
qilish uchun kurash boshlaydi. Biroq ko?p o?tmay ular o?rtasidagi munosabatlar keskinlashadi.
1370-yili Amir Temur Xusayn qo?shinini tor-mor qilgach, Movarounnahr amiri deb e’lon qilinadi.
1372-1388-yillar davomida Amir Temur Xorazmga besh marta yurish qiladi va uning o?ziga
to?la tobe bo?lishiga erishadi. Shundan so?ng u Eron, Iroq, Kavkaz, Suriya, turkiyaga harbiy
yurishlarni boshlaydi. Natijada ulkan imperiya barpo etiladi. Biroq Temur davlati qudratiga Juchi
ulusi tarkibidagi Oltin o?rda va Oq o?rda doimo rahna solib turadi.
1379-yili Amir Temur To?xtamishning Oq o?rda taxtiga ko?tarilishiga yordam beradi. Biroq
Mamay ustidan qozonilgan g?alabadan so?ng, To?xtamish Oltin o?rdadagi oliy hokimiyatni
egallab oladi va Temur tasarrufidagi yerlarga hamla qila boshlaydi. Bunga javoban Amir Temur
To?xtamishni 1391-yili Qunduzchi va 1395-yili Shimoliy Kavkazdagi Terek daryosi vodisida
qaqshatqich mag?lubiyatga uchratadi. Natijada To?xtamish kuchlari shunchalar zaiflashdiki,
Temur uchun Volgabo?yiga, Oltin o?rda poytaxti - Saroy Berkka to?g?ridan-to?g?ri yo?l
ochiladi. Shahar ishg?ol etiladi.
1398-1399-yillarda mashhur hind yurishi amalga oshirilib, u yurtdan katta o?lja olib kelinadi.
1400-yili Amir Temur turk sultoni Boyazid I va misr sultoni Farajga qarshi urush boshlaydi. 1402-
yili Anqara yaqinida usmon sultoni usil-kesil tor-mor qilinadi va bu hol Istanbulni usmonli turklar
tomonidan istilo etilishini 50 yilga kechiktiradi. 1404-yil boshida Temur o?zining 200 ming
lashkarlik qo?shini bilan Xitoyga yurishga hozirlik ko?radi. Biroq 1405-yilning 18 fevralida
Temurning O?trorda vafot etishi tufayli bu yurish amalga oshmay qoldi.
Amir Temur hukmronligi davrida ulkan imperiyaning markazi bo?lgan Movarounnahrda iqtisod,
savdo va madaniyat yuksak darajada ravnaq etdi. Temuriylar uyg?onishi davri bo?lmish XIV-XV
asrni Markaziy Osiyo tarixidagi "oltin asr", deb ataladi. Bu asr jahonga mashhur olimlar, buyuk
shoirlar va rassomlarni tuhfa etdi. Isfaxoniy o?zining "Buxorolik mehmon kitobida" Samarqandda
paxtachilikning rivojlanishi hamda paxta tolasi va shoyi matolarining ishlab chiqarilishi haqida
bayon etgan. Temur dunyo savdogarlar tufayli obod bo?ladi, deb hisoblagan va binobarin yangi

---