Energo-mexanika fakulteti «mashinasozlik texnologiyasi»

Yuritmaga elektrodvigatel tanlash
Elektrodvigatel tanlash yuritma ishchi validagi quvvat asosida bajariladi. Elektrodvigatelning zarur (talab qilingan) quvvati:
, (1.1)
bunda – yuritma ishchi validagi quvvat, kWt hisobida. Uning qiymati masalaning shartida to‘g‘ri kWt hisobida beriladi. Agar bunday bo‘lmasa lenta yoki barabanda aylana kuch va aylana tezlik (m/s) beriladi. Bunday holda
, kWt;
– mexanik yuritmalarning umumiy foydali ish koeffisienti:
,
– yuritma alohida uzatma(tayanch)laridagi quvvat yoqotishlarini hisobga oluvhchi koeffisient.
Elektrodvigatelning zaruriy qiymati bo‘yicha standart jadvaldan elektrodvigatel tanlanadi, bunda elektrodvigatelning aylanishlar takroriyligi 4 hil variant bo‘yicha hisoblanishi mumkin. Elektrodvigatelning aylanishlar takroriy 4 hil qiymatga ega bo‘lishi mumkin: 3000; 1500; 1000; 750 min^-1. Bunda ko‘rsatilgan qiymatlar elektrodvigatelning sinxron (magnit oqimi) aylanishlar takroriyligiga teng bo‘ladi. Elektrodvigatelning asinxron (rotorning) aylanishlar takroriyligi sirpanish koeffisientiga bog‘liq bo‘ladi,
, min^-1 (1.2)
Elektrodvigatelning aylanishlar takroriyligini tanlaganda, quyidagilarga e‘tibor berish kerak:
aylanishlar takroroiyligida uzatma uzatish nisbatlari katta chiqadi;
aylanishlar takroriyligida uzatma pog‘onalaridagi burovchi momentlar qiymatlari katta bo‘lib, ularning o‘lchamlari ortib ketishi mumkin.
Yuqorida aytilganlarga binoan, eng maqsadga muvofiq yechimlarga yoki bo‘lganda erishish mumkin.

Yuritmaning uzatish sonini taqsimlash
Elektrodvigetalning sinxron aylanishlar takroriyligini loyihadagi elektrodvigatelni tanlanganda ham asoslash mumkin. Bu holda elaektrodvigatel aylanishlar takroriyligini quyidagicha tanlash mumkin:
, (1.3)
bunda yuritma uzatmalarining uzatish nisbatlari. Ularning qiymatini quyidagi qiymatlardan tavsiya etish mumikin:
tishli uzatmalar ;
chervyakli uzatmalar 8÷80;
zanjirli uzatmalar 3÷6;
tasmali uzatmalar 2÷4.
Reduktorlarning uzatish nisbatlarini tanlash bo‘yicha tavsiya 1.2 jadvalda keltirilgan:

1.2. jadval. Reduktorning tavsiya etiladigan uzatish nisbatlari

a) bir pog‘onali reduktor

t/r	Nomi	Uzatish soni
		max	Eng ko‘p tarqalgan
1	Silindrsimon	12,5	2,5 ÷ 8,0
2	Konussimon: To‘g‘ri tishli qiya va doiraviy tishli	3(4) 5(6,3)	– –
3	Chervyakli uzatmalar	8 ÷ 80

b) ikki pog‘onali reduktorlar

t/r	Nomi	Reduktor i oralig‘i	Tezyurar	Sekinyurar
			Pog‘onaniki
1	Silindrsimon: ikkilangan yoyilgan o‘qdosh	6,3 ÷ 63
2	Konussimon-silindrsimon: tezyurar pog‘onasi konussimon to‘g‘ri tishli konussimon doiraviy tishli	6,3 ÷ 40
3	Silindrsimon tishli-chervyakli *	16 – 200 (35 – 80)	1,6 ÷ 3,15
4	Chervyakli – silindrsimon	25 - 400	,	,
5	Chervyakli – chervyakli *	63 – 2500 120 – 400

* o‘quv loyihalarida tavsiya etiladigani.
Aniqlangan va bo‘yicha elektrodvigatel tanlanadi. Tanlangan elektrodvigatlning aylanishlar takroriyligi bo‘yicha yuritmaning umumiy uzatish nisbati aniqlanadi:
(1.4)