Эркин иқтисодий ҳудудлар

1.3. Jahon iqtisodiyotida erkin iqtisodiy hududlarning rivojlanish 
tarixi va bosqichlari 
EIHlarni xalqaro iqtisodiy tashkilot sifatida e‟tirof etish mumkin. Chunki, Ular 
global xarakterga ega, ularning yordamida jahon xo„jaligi aloqalarida butun 
mintaqalarda juda intensiv integratsiya jarayoni sodir bo„lmoqda. Xalqaro 
integratsiyaning hozirgi zamon bosqichining o„ziga xos xususiyatlaridan biri 
iqtisodiy va ilmiy-texnik rivojlanishning lokazatsiyalashuvi hisoblanadi. Buni 
tashkiliy jihatdan ifoda etuvchi bo„lib, EIHni yaratish yuzaga chiqmoqda. Shuning 
uchun ularni jahon bozorining milliy iqtisodiyotga qurilgan kichik tuzilmalari, 
bo„g„inlari deb ham nomlashadi. 
EIHlarning bunday nomlanishining ham o„ziga xos sabablari mavjud. Buni 
quyidagilar bilan izohlash mumkin. 
Hozirgi paytda, butun dunyo industrial iqtisodiyotdan innovatsion iqtisodiyotga 

---

17 
qarab bormoqda. EIHlar – XX asrning ikkinchi yarim yilligining eng ko„zga 
tashlanadigan institutsional innovatsiyasidir. Uning ahamiyatini quyidagi ikki 
raqamning o„zi ko„rsatadi: XX asr oxiriga kelib, jahon ishlab chiqarishining 10 %i, 
jahon savdo aylanmasining 30 %i EIH orqali o„tgan va jahon kapital aylanmasining 
qariyb yarmi EIHlar orqali amalga oshirilgan. 
Jumladan, Xitoy mamlakati ma‟lumotlari bo„yicha EIH joylashgan mintaqalarda 
yashovchi aholi jon boshiga to„g„ri keladigan investitsiyalar, mamlakat bo„yicha 
o„rtacha ko„rsatkichdan 10 martaga yuqoridir. Buni AQShda joylashgan “Selikon 
velli” nomi bilan mashhur ilmiy-tadqiqot hududlarining yangi texnologiyalarni 
yaratishda qo„shayotgan xizmatini hisobga olib “jahon iqtisodiyotining yadrosi”, deb 
bejiz nomlashmasligi bilan ham izohlash mumkin. 
Bugungi kunda alohida mamlakat va jahon iqtisodiyoti rivojida ulkan salohiyat 
va ulushga ega bo„lib borayotgan EIHlarning tashkil etilishi va rivojlanishi uzoq 
o„tmishga borib taqaladi. Tarixiy manbalarga ko„ra, bundan 2200 yillar muqaddam,