Erkin suzib yuruvchi valyuta kursi yoki "free-floating exchange rate" bu mamlakat valyutasining qiymati tashqi valyuta bozoridagi talab va taklifning rivojlanishi natijasida belgilanadi

2.4 Valyuta kursini aniqlash
Barcha xalqaro bitimlar valyutalami ayirboshlash bilan olib boriladi va har qanday ayirboshlashda bo‘lgani kabi valyuta bahosining yoki valyuta kursini aniqlash zaruriyati paydo bo‘ladi.
Shunday qilib, valyuta kursi - bu bir mamlakat pul birligining boshqa mamlakatlar pul birligida ifodalangan bahosidir. Valyuta kursini o'rganish kotirovkalash deb ataladi. U to‘g‘ri va teskari kotirovkalashga ajratiladi. Agar xorijiy valyuta birligining bahosi milliy valyutada ko‘rsatilsa, bunga to‘g‘ri kotirovkalash deb ataladi. Masalan, I AQSH dollari 23 so‘mga, 1000 Rossiya rubli 72 so‘mga (vug va hokazo.
Teskari kotirovkalashda milliy valyutaning bir-birligiga to‘g‘ri keladigan xorijiy valyutaning miqdori o‘rnatiladi. Masalan, 1 o‘zbek so‘mi 0.000087273807 (1 USD = 11,458.2 UZS) AQSH dollariga to‘g‘ri keladi. Dunyoning ko‘p mamlakatlarida shu jumladan O‘zbekistonda ham to‘g‘ri kotirovkalash qabul qilingan.
Valyuta bozoridagi talab va taklifhi solishtirish natijasida valyutaning bahosi yoki kursi aniqlanadi. O‘zbek so‘mining kursi O‘zbekiston valyuta birjasida o‘matiladi, uning ishtirokchilari bo‘lib valyuta operatsiyalarini olib borish huquqiga ega bo‘lgan banklar hisoblanadi.
Shu bilan birga, turli pul birliklari uchun valyuta kurslarini o‘matish jarayonida bozor kuchlarini ta’sir etish darajasi bir xif emas. Bu ta’sir kuchiga bog‘liq hamda kurslari erkin suzib yuruvchi, cheklangan suzib yuruvchi va qayd etilgan valyuta kurslariga ajratiladi.
Erkin suzib yuruvchi valyuta kursi shu valyutaga bo‘lgan bozor talabi va taklifi ostida erkin o‘zgarib turishi mumkin. Masalan, AQSH dollari, yapon yeni, ingliz funt sterlingi kurslari. Shu bois, bu valyutalar jahon valyuta ayirboshlashida ko’proq ishlatiladi.
CHeklangan suzib yuruvchi valyuta kursi uning o‘zgarishi ayrim xorijiy valyutalar yoki valyutalar to‘piami kurslari o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lishini ko‘zda tutadi.
Qayd etilgan valyuta kursi, bu xorijiy valyutada ifodalangan davlat tomonidan rasmiy o‘matilgan milliy pul birligining bahosi bo‘lib, unga valyuta bozorida talab va taklifiiing o‘zgarishi ta’sir qilmaydi.
Valyuta kursining eksport va importga ta’siri. Valyuta kursining tovarlar, xizmatlar, kapital va ishchi kuchlaming mamlakatlararo harakatini o‘ziga xos boshqarib turuvchisi hisoblanib uni o‘zgarib turishi mamlakatning tashqi iqtisodiy oborotiga hamda butun makroiqtisodiy vaziyatga kuchli ta’sir qiladi. Bu ta’simi shunday vaziyat misolida ко‘rib chiqish mumkin.
Masalan, o‘zbek so‘mining kursi 1000 Rossiya rubliga nisbatan 7.2 so’mdan 10 so‘mgacha pasaygan bo‘lsin, ya’ni so‘m Rossiya rubliga nisbatan arzonlashgan va aksincha, rubl so‘mga nisbatan qimmatlashgan bo‘lsin. Bunday holatda mamlakatimizda ishlab chiqarilgan 720 so‘mlik qiymatga ega bo‘lgan tovar Rossiya bozorida arzonlashib boradi va endi bu tovar 100 ming Rossiya rubliga (72O\7.2* 1000) emas, balki 72 ming rubl turadi (720\l0*1000). Tovarning raqobatga chidamliligi orta boradi va unga bo‘lgan talab oshadi, eksport rag‘batlantiriladi. Biroq milliy valyutani Rossiyada chiqarish O‘zbekiston uchun foydali bo'lmay qoladi. Rosssiyada ishlab chiqarilgan 2000 rubllik mahsulot endi o‘zbek so‘mi kursining pasayishini va Rossiya rubli kursining qimmatlashuvi (o'zbek bozorida 14,4 so‘m (2000 x 7,2\1000) emas, balki 20 so’m (2000x 10\ 1000) turadi.
Ko'rinib turibdiki, mahsulot narxi qimmatlashadi va shu sababli olib kclish qisqarib boradi, va aksincha, o‘zbek so‘mining kursi ortib borishi bilan Rossiyadan tovar olib kelish va kapitalni chetga chiqarish foydali bo‘ladi.