Esanova shahnoza qabul qildi : nizomov farhod

Garchi ul ravzai Rizvon sari raftor etti,

Hajridin umrni ahbobqa dushvor etti.


Garchi xuro yuzi shami bila yorutti ko’zin,

Motami bizga yorug’ dahr yuzin tor etti.


Garchi uchmoq sari azm etti, bale olamni

Vahki, tomug’ o’tidin elga namudor etti.
Garchi ul bordi baqo mulkiga, lekin yuz alam

So’gidin charxi fano ahlig’a izhor etti.


Faqr xurshidi fano shomi uyoqti ne ajab,

Ki quyoshini falak dog’i nigunsor etti.


O’chti ul shami valoyatki, falak motamida

Qora kiydi-yu duri ashkini iysor etti.


Garchi faqr ahlig’a bu nav azo kam tushti,

Meni savdozodag’a o’zgacha motam tushti.


Tarkibbanddagi yuqorida keltirilgan baytlarni batafsilroq tahlil qiladigan bo’lsak: Navoiy Sayyid Hasanni ravzai jannat sari raftor etib , do’stlarining hayotini qiyin qildi, ya’ni uning hajrida do’st-u birodarlari azob chekganini, motami ular uchun yorug’ dunyo yuzini tor qilgani yozilgan. U do’stini jannat sari azm etib, elni do’zax o’tida yondirganini chuqur iztirob ila qalamga oladi. Sayyid Hasanning o’limidan so’ng valiylik shami o’chib , butun falak qora kiyinib motam tutdi, garchi oddiy odamlarga bu motam kamroq tushdi, lekin Navoiy uchun bu yo’qotish uni chuqur qayg’uga solganini sezish qiyin emas.

Navoy bilan Sayyid Hasan orasidagi yaqinlik, insoniy mehr-oqibat shunchalik kuchli bo’lganki, ular bir - birlarini qiyomatli ota – o’g’il hisoblaganlar. “ Bu faqirga ota masobasida ( martabasida) erdi” , - deyiladi “ Majolis un- nafois” da. “ Soqiynoma” da esa Sayyid Hasanni ota martabasidagi mo’tabar kishi bo’lishi bilan birga, tariqat piri ekanini ham qayd etadi.

3. Tarkibband janrinig bir qancha murakkabliklari bo’lganligi sababli har qanday shoir ham bu janrda qalam tebrata olmagan. Xususan, Navoiy ham o’zining do’st-u birodari, ustozi deb bilgan insonlarning xotirasiga bag’ishlab yozgan marsiyasida tarkibband janriga murojaat qilgan.

Tarkibbandlar boshqa lirik janrlarga qaraganda hajm jihatidan katta hisoblanadi. Shuning uchun ham marsiya uchun Navoiy aynan shu janrni tanlagan. Chunki ayni shu janrda lirik kechinmalar keng ko’lamda, to’laqonli aks ettirish imkoniyati mavjud. Marsiyada ham keltirilayotgan mavzu banddan bandga ko’chgan sari tobora yaqinroq ochila boradi, g’azal ko’rinishidagi bandlarning har qaysisi ifodalanayotgan qayg’u, dardni yanada kuchaytirishga xizmat qiladi. Bandlarning qofiya tuzilishi ulardan har birining ta’sirchan va serjiloligini, ifodalanayotgan alamli ayriliqning dardi nechog’lik zalvorli va azobli ekanligini ta’minlab, ko’rsatib turadi.

Alisher Navoiy ilk bor bu janrni Sayyid Hasan Ardasher vafoti munosabati bilan bitgan she’rida qo’llaydi. Ayni shu tarkibband “ Navodir ush- shabob” ga kiritilgan bo’lib 56 baytdan iborat.