Eзбекистон Республикаси Олий ва eрта махсус таълим вазирлиги

Konverter toshqoli va shteyn miqdori


100 kg mis boyitmasidan 74,48 kg mis shteyni olinadi. Konver­torlash mobaynida shteyn tarkibidagi barcha temir konverter toshqoliga o‘tadi, deyilsa, 74,48kg shteyn tarkibidagi toshqol miqdori topiladi:

kg.

Konverter toshqoli yallig‘ qaytaruvchi eritish pechiga quyil­ganida, unda mis va temir sulfidining muallaq qismlari ajralib chiqadi.

Konverter toshqolidan shteyn va yallig‘ qaytaruvchi eritish pechiga o‘tadigan misning miqdori, odatda, hamma konverter toshqolidagi misning 70–80% ni tashkil etadi.
Konverter toshqoliga o‘tuvchi misning miqdori 80% deb qabul qilinadi va pechdagi konverter toshqolidan ajralib chiqadigan sulfid­lar berilgan boshlang‘ich shteyn tarkibiga to‘g‘ri keladigan shteyn tarki­bini hosil qiladi.
Pechdagi 65,9343 kg konverter toshqoli qayta ishlanganida hosil bo‘ladigan shteyn miqdori topiladi:

kg.

Olingan shteyndan toshqol tarkibi aniqlanadi:

kg.

Bu toshqoldan shteyn olinadi:

kg.
Bu shteyndan toshqol:


kg ni tashkil etadi.

Yana bu toshqoldan shteyn:

kg ni tashkil etadi.

Bundan toshqol kg bo‘ladi.

Jami bo‘lib, 100 kg boyitmadan quyidagi miqdorda shteyn olinadi:

74,48+5,2747+0,3736+0,02646=80,1548 kg.

Bu shteyndan quyidagicha toshqol olinadi:

65,9343+4,6695+0,3307+0,0234=70,9579 kg.

80,1548 kg shteynda Fe₃O₄ miqdori:

80,1548 ∙ 0,145969 =11,7001 kg.

70,9579 kg konverter toshqolidagi Fe₃O₄ miqdori:

70,9579.0,1725=12,2402 kg.

Eritish jarayonida hosil bo‘lgan shteyn va konverter toshqolining ratsional tarkiblari 5.4, 5.5-jadvallarda keltirilgan.

Miqdori	%	31,3070		51,2569		14,5969		2,8392	100
	kg	25,0941		41,0848		11,7001		2,2758	80,1548
Hokazo	%							2,8392	2,8392
	kg							2,2758	2,2758
O2	%					3,1608			3,1608
	kg					2,5335			2,5335
S	%	6,3070		18,6930					25
	kg	5,0554		14,9833					20,0387
Fe	%			32,5639		11,4361			44
	kg			26,1015		9,1666			35,2681
Cu	%	25							25
	kg	20,0387							20,0387
Birik- Malar		Cu2S		FeS		Fe2O3		Hokazo	Jami
Miqdori	%	3,1317	17,25		40,1193		24	9,5	6	100
	kg	2,2215	12,2402		28,4678		17,0299	6,741	4,2575	70,9579
Hokazo	%								6	6
	kg								4,26	4,26
SiO2	%						24			24
	kg						17,0299			17,0299
O2	%		4,7697		8,9340					13,7019
	kg		3,3832		6,3394					9,7226
S	%	0,6307						3,4646		4,0953
	kg	0,4475						2,4584		2,9059
Fe	%		12,4821		31,1853			6,0354		49,7028
	kg		8,857		22,1284			4,2826		35,268
Cu	%	2,5								2,5
	kg	1,774								1,774
Birik- malar		Cu2S	Fe3O4		FeO		SiO2	FeS	Hokazo	Jami

2.3.Tashlandiq toshqolni hisoblash

Tashlandiq toshqol tarkibidagi alohida birikmalar miqdori hisoblanadi Cu₂S

Parchalanish (dissotsiatsiya) reaksiyasi natijasida:

2CuFeS₂ → Cu₂S+2FeS+0,5S₂

Сu₂S miqdori: kg.

Parchalanish reaksiyasi natijasida:
4СuS→2Сu₂S+S₂

Сu₂S miqdori: kg.

Konverter toshqoli bilan 2,2215 kg Сu₂S yuklanadi:

Tashlandiq toshqol tarkibiga o‘tadigan Сu₂S:

21,3069–2,3674 –2,2215–25,0941=0,8017 kg.

5% Сu₂S tashlandiq toshqol quyidagi reaksiya bo‘yicha oksidlanadi:

Сu₂S+1,5O₂→Сu₂O+SO₂
Hosil bo‘lgan Сu₂O miqdori:

kg.

(Сu=0,0320 kg) (O₂=0,004 kg)

kg kislorod sarf bo‘ladi.

SO₂ ning hosil bo‘lish miqdori: kg.

Сu₂S qoladi:0,8017∙0,95=0,7616 kg (Сu=0,6082 kg, S=0,1534 kg).
Toshqol tarkibi undagi mis bo‘yicha aniqlanadi. Toshqol tarkibidagi mis miqdori 0,45 kg.

Bundan toshqol miqdori: kg.

FeS, FeO, Fe₃O₄
Pechda (5.32) reaksiya bo‘yicha:


kg hosil bo‘ladi.

Parchalanish reaksiyasi bo‘yicha:

2FeS₂ →2FeS+S₂


kg.
Konverter toshqoli bilan 6,741 kg Fe kelib tushadi.
Hammasi bo‘lib eritish jarayoniga:

23,5402+19,7603+6,741=50,0415 kg.

Shteyn bilan chiqib ketadi: 41,0848 kg Fe.

Pechda qolgan FeS: 50,0415 – 41,0848 = 8,9567 kg.
Hosil bo‘lgan FeS miqdorining bir qismi pechda yuqori temir oksidlari bilan oksidlanadi. FeS oksidlanish reaksiyasi hisoblanadi va bu bilan yuqori temir oksidlari tengligi tekshiriladi. Konverter toshqoli bilan 12,2402kg Fe₃O₄ chiqib ketadi. Tashlandiq toshqol tarkibidagi Fe₃O₄ miqdori (topshi-riq bo‘yicha) 6%. Bundan tashlandiq toshqol tarkibidagi Fe₃O₄ miqdori topiladi:

kg.

Hammasi bo‘lib pechdan: 11,7001–8,5359=20,236kg Fe₃O₄ chiqib ketadi. Pechdagi reaksiya bo‘yicha:

10Fe₂O₃+FeS →7Fe₃O₄ +SO₂

20,236–12,2402=7,9958 kg.

Shu reaksiya bo‘yicha Fe₂O₃ qaytariladi:

kg.

FeS oksidlanadi: kg.
Hosil bo‘ladi: kg SO₂

Qaytarilgan Fe₂O₃ miqdoriga boyitma va fluslardagi gematit­ning umumiy miqdori ham kiradi. Boyitmadan tashqari reaksiya bo‘yicha 3,19 kg boshqa manbalardan qo‘shimcha keltirilgan (fluslardan).

Qolgan temir FeS 8,9567–0,4412=8,5155 kg.
Reaksiya bo‘yicha oksidlanadi:
2FeS+3O₂→2FeO+2SO₂

Hosil bo‘lgan FeO miqdori: kg.

Oksidlanishga sarf bo‘ladigan kislorod miqdori:

kg.

Hosil bo‘lgan SO₂ miqdori: kg.

CaO: tashlandiq toshqol tarkibiga boyitmadan 0,5771kg o‘tadi.

SiO₂: boyitmadan toshqol tarkibiga 4,8755kg o‘tadi.
Konverter toshqoli bilan 17,0299kg o‘tadi.
Hammasi bo‘lib tashlandiq toshqol tarkibiga
4,8755+17,0299=21,9054 kg o‘tadi. Hokazolar:
Boyitma bilan yuklanadi: 10,2705 kg. Konverter toshqoli bilan yuklanadi: 4,2575 kg. Shteyn bilan chiqib ketadi: 2,1146 kg. Tashlandiq toshqol tarkibiga o‘tadi:
10,2705+4,2575–2,1146=12,4134 kg.
Fluslar tarkibi hisoblanadi.
Tashlandiq toshqol tarkibi asosiy toshqol hosil qiluvchilar bo‘yicha hisoblanadi:
kg %
FeO 35,4276 61,1769
SiO₂ 21,9054 37,8266
CaO 0,5771 0,9965
Jami 57,9101 100
Fluslar tarkibi hisoblanganida toshqol tarkibini quyidagi berilgan topshiriq bo‘yicha hisoblashga rioya qilinadi, ya’ni FeO–38%, SiO₂–36%, ΣCaO, Al₂O₃–11,25% va hokazolar. Bundan SiO₂ miqdori (toshqoldagi) hokazolarsiz 36% ni tashkil etishi kerak.
Asosiy toshqol hosil qiluvchilar bo‘yicha SiO₂ miqdori 40%, FeO miqdori 45% va CaO, Al₂O₃–15% deb qabul qilinadi.
Fluslar tarkibiga:
Kvarsli ruda tarkibi: 73%–SiO₂, 6%–Al₂O₃,1%–CaO va hokazolar (10% Fe₂O₃ va hokazo).
Ohaktosh SaO–50%, SiO₂–4% va hokazolar, 3% FeO hisoblanadi.
x – deb kvarsli flus, y – deb ohaktoshli flus belgilanadi.
Asosiy toshqol hosil qiluvchilar 4-jadvalda tuzilgan.