Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

шилар гуруҳидан иборат, максимал марказлашган ва 
авторитар раҳбарлик (ҳокимият), ўзининг уюшмаси, 
доираси манфаатлари асосида бошқа социал уюшма- 
ни ўзига қарама-қарши қўяди. Корпорация - бу қадим 
замонларда одамларнинг бирлашган шакли. Корпо- 
рациялар ўзига хос оила ва авлод бўлганлар, гуруҳ- 
лар ичида такрор ишлаб чиқариш жараёнини таъ- 
минловчи маълум муносабатдир. Корпоратив тузил­
ма осиё жамиятига хос антиқийлик тавсифига эга 
бўлган, улар касбий ташкилотлар ҳақида тасаввур қил- 
маганлар. Кейинчалик ҳунармандчилик ва савдогар- 
лик ривожланиб боргач уларнинг шакли кенгайди. 
Ҳатто, монополистик хўжалик уюшмасига, касбий 
ташкилотларга ва сиёсий партияларга айландилар.
Корпоратив ташкилот маълум ахлоққа мос кела­
ди. Ахлоқ эса хулкдаги — индивидуалистик ахлоқ ва 
корпоратив ахлоқ бўлиб қатнашади.
Корпоратив тузилмаларда ташкилотга муносабат 
бўйича содиқлик ҳукмрон, итоаткорлик ва бажарув- 
чанлик маъқулланади, оқибатда масъулиятсизлик 
пайдо бўлади.
ликда фаолият кўрсатадиган кишилар уюшмаси, аммо 
уюшма эркин, очиқ ва ўз хоҳиши билан бўлиши ке­
рак. Ташкилотнинг ўзи қўшилган ёки яриммухтор 
бирликлардан иборатдир. Мисол, жамоа мулки бун­
дай ташкилотларда — бу ҳаммаси хусусий дегани 
эмас, балки жамоа аъзоларининг ҳар бирининг ху­
сусий мулкидир.
Индивидуалистик ташкилотда қуйи мансабдорлар- 
нинг юқори мансабдорларга босқичма-босқич бўйсу- 
ниши ўрнига демократик жараёнлар доирасида барча 
аъзоларнинг манфаатининг боғланиш тамойили ҳукм- 
рондир.
Индивидуалистик ташкилотда манфаат субъекти 
(эгаси) шахе (одам) туради. Ҳамма ташкилотда шахе
Индивидуалистик
ташкилот
Индивидуалистик тоифадаги 
ташкилот корпоративга қара- 
ма-қаршидир, Бу ҳам бирга -
154
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

атрофида шакл топади. Иш учун киши қидирилмай- 
ди, балки шахе учун, унинг қобилияти ва асослаши 
бўйича иш лойиҳаланади ва яратилади.
Бундай ҳолатларда киши ўзи учун ўзи жавоб бера 
бошлайди. Шахеий мустақиллик пайдо бўла бошлай- 
ди. Индивид ташкилот доирасида эркин бўлиб қола- 
ди, бу эса унинг ишида ижодкорлик ва фаолликлар- 
ни ривожланишига имкон беради.
Иқтисодиётда қайси турдаги ташкилот кенг тарқа- 
лиш и—корпоративми ёки индивидуалистикми, бу 
унинг ривожланиш даражаси давр талабларига мос 
равишда эгилувчан ва тез ўзгариш имконига боғлиқ.