Fakulteti iqtisodiyoti kafedrasi

Marketingning vazifalari
Marketing tizimida har bir jarayon uchun aniq vazifalar belgilangan bo’lishi
shart va bu vazifalar aytib o’tilganidek, marketing tamoyillari va maqsadlaridan kelib
chiqadi.
Marketing ilmiy talqiqotlari asosida qarorlar qabul qilish tadbirkorlik
faoliyatida bozorga mumkin qadar moslashishni va davlat iqtisodiy siyosatiga to’liq
javob berish bilan birga, ishlab chiqarishning samaradorligi va foydaliligini, mehnat
natijalaridan moddiy manfaatdorlikni oshirishga asoslangan o’z rivojlanish
strategiyasini ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilishni talab etadi. Ehtiyojlar
cheksiz va resurslar cheklangan hozirgi davrda eng kam xom ashyo, materiallar,
mehnat va moliya resurslari sarfi bilan talabni ko’proq, to’laroq qondirishga erishish
kerak. Marketing strategiyasi aynan shunga imkon beradi. Uning mohiyati ham ana
shunda.
Marketing tadqiqotlariga asoslanish tadbirkorlik faoliyati manfaatlari va
maqsadlarini jamiyat maqsadlari va manfaatlari bilan birlashtiradi, iqtisodiyot
taraqqiyotiga makro va mikroiqtisodiy yondashuv birligini ta’minlaydi.
Bozor iqtisodiyotini qaror toptirishga qaratilgan tadbirlar samarasi o’laroq,
O’zbekistonda ko’p mulkchilikka asoslangan tadbirkorlik faoliyatlari o’rtasida erkin
raqobat muhiti shakllanmoqda Bunday sharoitda boshqaruvchilar oldidagi eng
muhim vazifa uzoq muddatli istiqbolda kichik biznesning yashashini ta’minlashdir.
Buning uchun istiqbolni oldindan ko’ra bilish, kutiladigan o’zgarishlar va tashqi
ta’sirlarni o’z vaqtida sezish talab etiladi.
Shularni hisobga olgan holda marketingning asosiy vazifalaridan biri- strategik
rejalashtirish va boshqarishning mazmuniga e’tibor berish lozim.
Strategik boshqarish tadbirkor imkoniyatlariga tayanib, ishlab chiqarish va
sotish jarayonini iste’molchilarning talablariga moslashtirishni ko’zda tutadi, atrof
muhit ta’siriga javob beradigan va raqobatda ustunlikni ta’minlaydigan o’zgarishlarni
o’z vaqtida amalga oshirishga, umuman, tadbirkorlik faoliyatining maqsadlariga
erishishga imkon berib, uning uzoq muddat faoliyat ko’rsatishini ta’minlaydi.
Marketingning asosiy vazifalaridan biri maqsad (sifat, son)ni, ya’ni strategiya
(vosita – xodimlar, moliya, jihozlar; missiya – mijozlar, extiyojlar, texnologiya)ni
qanday tanlashdir.
Strategik boshqarish tadbirkorlik faoliyatining uzoq muddatli istiqboldagi
faoliyatini marketing ilmiy tadqiqotlari asosida olib borishi u o’z vazifalarini yuqori
darajada bajarayotganini, faoliyatidan o’zi va boshqalar manfaatdor bo’layotganligi,
ya’ni iste’molchilar, hamkorlar va mulkdorlar naf ko’rayotganini anglatadi.
Strategik boshqarishga beshta boshqarish jarayonining o’zgaruvchan majmui
sifatida quyidagilarni keltirib o’tishimiz mumkin:
1. Muhit tahlili. Kichik biznes faoliyati jarayonida adbirkorning har qanday
hatti – harakati muhit ushbu faoliyatni amalga oshirishga imkon yaratgan
taqdirdagina ro’y beradi. Tadbirkorlik faoliyatining ichki muhiti uning hayot manbai
hisoblanadi.
22
Tashqi muhit tadbirkorlik faoliyatining ichki salohiyatini kerakli darajada
qo’llab – quvvatlash uchun zarur bo’lgan resurslar bilan ta’minlaydigan manba
sanaladi.
2. Missiya va maqsadlarni belgilash. Tadbirkorlik faoliyatidan manfaatdor
shaxslar, bozor ishtirokchilari va guruhlar mavjud.
Missiya va maqsadlarni belgilash quyidagi uch jarayonni o’z ichiga oladi va
ularning har biri mas’uliyat bilan yondashishni talab qiladi: tadbirkorlik faoliyatining
mazmuni; yo’nalishni ifodalovchi missiya; tadbirkorning maqsadi.
Missiya tadbirkorlik faoliyatini targ’ib qilishga xolisona yondashishga harakat
qiladi va iste’molchilarni jalb etadi. Shundan so’ng uzoq muddatli maqsadlarni
aniqlash boshlanadi.
Marketingning maqsadlarini belgilash marketing rejasida nimalar ishlab
chiqarilayotganligini hisobga olgan holda belgilanishi mumkin.
3. Strategiyalarni tanlash va belgilashda tadbirkor o’z maqsadlariga qanday
vositalar, yo’llar bilan erishish haqida qaror qabul qiladi.
Strategiyalarni ishlab chiqish jarayoni strategik boshqarishning asosi
hisoblanadi. Strategiyani belgilash faqat faoliyat rejasini tuzishdagina emas, balki
alohida biznes va mahsulot bilan nima qilish kerak, tadbirkorlik faoliyatini qanday
qilib va qaysi yo’llar bilan rivojlantirish, bozorda qandayo’rinni egallash zarur va shu
kabi masalalarning ijobiy yechimini belgilashdan ham iborat.
Strategiyani bajarish bosqichining asosiy vazifasi strategiyalarni muvaffaqiyatli
amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishdan iborat.
Strategiyalarni amalga oshirishni baholash va nazorat qilish strategik
boshqarishda amalga oshiriladigan jarayonlarning mantiqiy nihoyasidir. Mazkur
jarayon qo’yilgan maqsadlarga erishish jarayonlari bilan biznes faoliyati oldida
turgan o’z maqsadlari o’rtasidagi barqaror aloqani ta’minlaydi.
Strategik nazorat qabul qilingan strategiyani kelgusida amalgaoshirish
mumkinligi va uning qo’yilgan maqsadlarga qanchalik erishishga olib kelishini
aniqlashga yo’naltirilgan. Strategik nazorat natijasida bo’ladigan tuzatishlar amalga
oshirilayotgan strategiya uchun ham, shuningdek biznes maqsadlariga ham taalluqli
bo’ladi.
Strategik boshqarishda tadbirkorlik faoliyatining taktik rejasi ham alohida
axamiyatga ega. Tadbirkorlik faoliyatining taktik rejasi strategik rejalashtirishning bir
qismi bo’lib, unda qo’yilgan maqsadlarga erishish vositalari, usullari aniqlanadi.
Taktik rejalashtirishda umumiy sotish rejasi strategik rejalashtirishning bir qismi
bo’lib, unda qo’yilgan maqsadlarga erishish vositalari, usullari aniqlanadi.Taktik
rejalashtiriladi, umumiy sotish rejasi, savdo uchun zarur jihozlar, asbob uskunalar
bilan ta’minlash rejasi, bozorning hozirgi holatiga baho berish, biznesning
imkoniyatlari va xavf – xatarlari ifodalanadi.
23