Fakulteti tal`im yo`nalishi kurs guruh talabasi

II BOB. OKSIDLANISH QAYTARILISH REAKSIYALARI TURLARI ICHKI MALEKULALAR ARO VA MALEKULALAR ARO
2.1. Disproporsiya
Disproporsiyalanish reaksiyasi — bir modda molekulalari yoki erkin radikallari oʻrtasida atomlar yoki atom guruhlarining qayta taqsimlanishi. Buning natijasida modda ikki yoki undan koʻproq boshqa moddaga ayla-nadi, bulardan baʼzilarida atomlar yoki ularning guruhlari boshlangich moddadagiga nisbatan kamroq, baʼzilarida esa koʻproq boʻladi. Disproporsiyalanish reaksiyasining aksariyati oksidlanish-qaytarilish jarayonlaridan iborat boʻlib, bunda kislorod yoki vodorod atomlari qayta taqsimlanadi. Disproporsiyalanish reaksiyasi kimyoda keng qoʻllaniladi.
Disproporsiyalanish yoki o’z-o’zidan oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari
Molekula tarkibidagi bir xil element atomoning oksidlanish darajasi ham ortadi, ham kamayadi:
3K₂MnO₄+2H₂O=2KMnO₄+MnO₂+4KOH
3KCIO=2KCI+KCIO₃
3HNO₂=HNO3+2NO+H₂O
Na₂SO₃=3Na₂SO₄+Na₂S
6NaOH+3S=2Na₂S+Na₂SO₃+3H₂O
2KOH+CI₂=KCI+KOCI+H₂O
6KOH+3CI₂→5KCI+KCIO₃+3H₂O
Ichki molekulyar-oksidlanish qaytailish reaksiyalarida oksidlovchi va qaytaruvchi
Bitta molekulani o’zida lekin har xil element atomlari ba’zan bir xil element
atomlari ham bo’lishi mumkin:
2KNO₃=2 KNO₂+ O₂
4HNO₃=4NO₂+2H₂O+O₂
2 Ba(NO₃)₂=2BaO+4NO₂+O2
(NH₄)₂Cr₂O₇=Cr₂O₃+N₂+H₂O
2HgO= 2Hg+O₂
2KClO₃=2KCl+3O₂