Атомлар шакл, ҳажм ва оғирликка эга бўлиб, миқдор жи-ҳатдан чексиз, шаклан хилма-хилдир.
Бнзга маълумки, Демокрит атомларнинг хоссасига шакл ва миқдорни киритган эди. Жнсмларнинг бирикиши ёки ажрали-ши, Эпикур фикрича, атомларнинг миқаор жиҳатдан қўшили-ши ва камайишидан иборатдир. Эпикур Гераклит ва Анаксагор-ларнинг чекланган жисмларнинг чексиз бўлиниши тўғрисидаги таълимотларига қарши чиқиб, мскланган жисчлар қанчалик ҳажмга эга бўлмасин, улар чексиз микдорга эга бўлган атом-лардан иборат эмас ҳамда чексиз бўлинмайди ҳам дейди. Агар ҳар бир жисм чексиз равишда бўлиниш хусусиятига эга бўлган-да, унда реал мавжуд нредметлар йўқ бўлиб кстган бўлар эди.
Эпикур атомлари худди Демокрит атомлари сингари доим ҳаракатда бўлади. Атомлар ҳаракати юқорига, қуйига, тўғрига ва эгри йўналишда бўлиши мумкин, деиди. Бироқ зтомлар ўз оғирлигига эга бўлганлиги учун улар ички, ўз-ўзидан — спон-тан ҳаракатда бўлади.
Эпикур томонидан ички ҳаракатнинг кашф этилиши Дс-мокрит илгари еуршн атомиетик таълимотга қўшилган янги-ликдир. Эиикур атомистик таълимотни ривожлантира бориб, Платоннинг гоялар дунсси тўғриеилаги идеалистик таълимоти-ни қаттиқ танқид қилади. Аристотелнинг «биринчи ҳаракатлан-тирувчи куч» тўғрисидаги таълимотини ҳам қаттиқтанқид қила-ди, унинг асоссизлигини исботлаб беради. Файласуф атомлар ўз-ўзидан спонтан ҳаракатла бўлиши туфайли табиатдаги барча ҳодисаларни табиатнинг ўзидан қидириш зарурлигини уқтира-ди. Шундай қилиб, атомлар ҳаракати, Эпикурнинг фикрича, икки қарама-қарши тендениияни, яъни атомларни юқоридан гўғри чизиқ бўйлаб ҳаракати ва уларнинг тўғри чизиқ ҳарака-тидан оғишини исботлади. Ҳаракатни у ўткинчи маънода эмас, балки абадий матсриянииг хоссаси эканлигини уқтириб ўтди. Ҳаракат матсрия сингари йўқ бўлиб кетмайди. Атомлар тўхтов-сиз абадий х;1ракатла бўлса, улардан ташкил тоигаи мураккаб жисмлар гоҳ ҳаракатда, гоҳ турғунликда бўлишини кўрсатади. Гегслнииг Эпикурга қарши қилган ҳужуми табиагшунослар ўрта-сила1и баҳсни эслатади. Эпик)'рнинг таъкиллашича, коинот аба-дий ва чексиздир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
