Falsafa tarixi” fanidan kurs ishi mavzu: Avreliy Avgustinning e’tiqod va bilim munosabatidagi qarashlar

Avreliy Avgustin diniy bilimlari

Patristikaning eng ko‘zga ko‘ringan vakili - Avgustin Avreliy (muborak)(354 - 430). Asosiy asarlari: “E’tirof”, “Xudo shahri haqida”. Avgustin asarlarida mifologik va bibliya mavzulari diniy va falsafiy mulohazalar bilan uyg‘unlashgan.
Avgustin - nasroniy ta’limotining eng yirik tizimlashtiruvchisi, o‘z o‘rnida turgan Neoplatonizm .
Xudo va dunyo haqidagi ta’limot. U Xudoni hamma narsaning boshlanishi, narsalarning paydo bo‘lishining yagona sababi deb biladi. Xudo abadiy va o‘zgarmasdir, u doimiy narsadir. Xudo yaratgan narsalar dunyosi o‘zgaruvchan va vaqt ichida qoladi. Dunyo yuqori (jismoniy va ilohiy) va pastki (tanaviy va moddiy) mavjud bo‘lgan narvondir. Bular. dunyoda ierarxiya mavjud - Xudo tomonidan o‘rnatilgan qattiq tartib.
Bilim haqidagi ta’limot. Tashqi o‘zgaruvchan dunyo haqiqat manbai bo‘la olmaydi, faqat abadiy shunday bo‘lishi mumkin, ya’ni. Xudo. Xudo haqidagi bilim butun insoniyat hayotining mazmuni va mazmuni bo‘lishi kerak. Haqiqatga erishishning yagona yo‘li vahiylar. Shunday qilib, Avgustin imonning aqldan ustunligi haqidagi tezisni ilgari suradi (" tushunishga ishonadi"- Avgustinning bilish nazariyasining mohiyati). Aql ko‘rinadigan olam hodisalarini idrok etadi, iymon esa abadiylikni amalga oshirishga olib boradi.¹
Avgustin Avreliy Shimoliy Afrikadagi Tagasta (hozirgi Jazoir davlatining Suk-Aras) shahrida tug‘ildi. Avgustin ulg‘aygach, Karfagendagi notiqlik maktabida uch yil davomida tahsil oldi. Ana shu vaqt ichida u Sitseronning falsafiy qarashlarini katta qiziqish bilan o‘rgandi. Avgustin 375 yildan boshlab 8 yil davomida notiqlik san’ati bo‘yicha talabalarga saboq berdi. 384 yilda u Italiyaga yo‘l oldi va Milan shahridagi notiqlik maktabida muallimlik qildi. Bu yerda nasroniylik diniga kirib, uni chuqur o‘rganishga kirishdi. 388 yili Avgustin Afrikaga qaytib, oradan uch yil o‘tgach, o‘zini butkul diniy ilmlarni o‘rganishga bag‘ishladi. Va ko‘p vaqt o‘tmay Gippon shahrining yepiskopi Valeriy homiyligi ostida ruhoniylikni qabul qildi.
395 yil yepiskop Valeriyning o‘limidan so‘ng Avgustin Gippondagi yepiskoplik kafedrasiga yetakchilik qilib, 34 yil — umrining so‘nggi damlarigacha shu yerda ishladi. U tinmay mutolaa qilar va shunga yarasha o‘ta ma’rifatli, bilimdon edi.
Avgustin o‘zidan juda boy ma’naviy meros qoldirdi. Faylasuf 75 yoshiga qadar umumiy hajmi 232 ta kitobga jo bo‘lgan 90 ta traktat yozib ulgurdi. Bulardan atigi o‘ntasigina bizga qadar yetib kelgan. Mashhur qomusiy olim Isidor Sevilskiy (570-638) Avgustin haqida shunday deb yozgan edi: «Avgustin tafakkuri va bilimi jihatidan hammadan ustundir.
“Chunki hatto kechasiyu kunduzi harakat qilgan taqdirda ham hech kim uningdek ko‘p yozolmaydi va o‘qiyolmaydi”.
* * *
Avgustindan so‘radilar:
— Mo‘’jiza bor narsami?
— Bor narsa, — deb javob berdi faylasuf. — Quyoshning chiqishi haqiqiy mojizadir.
* * *
— Men Xudoni va ruhni anglashni istayman, — dedi Avgustin.
— Yana nimani xohlaysan? — deb so‘radilar.
— Boshqa hech narsani, — dedi donishmand.
* * *
Kulfatlar bilan keluvchi ayni bir kuch yaxshi odamlarni sinaydi, tozalaydi va saralaydi, yovuz kimsalarni esa elakdan o‘tkazib, xarob etadi.
* * *
Olovning g‘aroyib sifatlarini kim tushuntirib bera oladi? Nega endi u o‘zi yorug‘ bo‘laturib, domiga tushgan narsalarni qoraytirib yuboradi? Yoki gulxanda toblangan toshlarning oqarish sababini qanday izohlash mumkin?
* * *
Ey Tangri, sen inson jismiga uni harakatga keltiruvchi va boshqaruvchi jonli ruh ato etding.
* * *
Biz hayotni yashayotganimiz uchun emas, uni anglay olganimiz uchun sevamiz.
* * *
Tafakkur — qalbdir yoki u qalbda makon topgan.
* * *
Haqiqat va yolg‘onni ajratish juda mushkul ish. Shu bois adashgan odamlardan ranjish yaramaydi.
* * *
Menimcha, haqiqat yolg‘iz Xudoga ayon. Inson ruhi ham haqiqatni bilishga qodir. Ammo buning uchun u zimiston tanadan chiqmog‘i lozim.
* * *
Adolat tark etgan saltanatning qaroqchilar o‘rdasidan farqi qoladimi?
* * *
Inson tug‘ilgan onidanoq o‘lim sari yuz tutadi, aniqrog‘i, u bir vaqtning o‘zida ham yashaydi, ham o‘la boshlaydi...
* * *
Men buyruqbozlarga emas, o‘rgatuvchilarga ko‘proq ishonish kerakligini anglab yetdim.
* * *
Bo‘yin egib tavba-tazarru qilgan ruh yuksaklarga ko‘tariladi.
* * *
So‘zlarimga ishonish uchun ularning mag‘zini chaq. Xudoni anglamoq uchun esa Uning so‘zlariga ishon.
* * *
Xudoning o‘zi o‘zgarmaydi-yu, ammo o‘zgaruvchan narsalarni yaratadi. O‘zi vaqtdan tashqarida-yu, ammo vaqtinchalik narsalarni bunyod etadi.
* * *
Olam yaralmasidan ilgari vaqt ham bo‘lmagan. Uning yaralishi harakatni yuzaga keltirgan. Ana shu harakat onlari va olamdagi o‘zgarishlar — vaqt deb ataladi.
* * *
Vaqt faqat bizning ruhimizdagina mavjud. O‘tmish — xotiramizda, kelajak esa orzu-umidlarimizda yashaydi. Kelajakni hozirgi vaqtdagi ba’zi belgilar vositasida ko‘ra olishimiz mumkin. Demak, hozirgi vaqtning mohiyati kuzatish, mushohada yuritishdan iboratdir.
* * *
Biz barcha mo‘’jizalarni tabiatga zid hodisalar deb ataymiz. Lekin aslida bunday emas. Axir Yaratguvchining irodasi bilan yaratilgan narsalar qanday qilib tabiatga zid bo‘lishi mumkin.
* * *
Sukunat — shovqinning, yalang‘ochlik — libosning, xastalik — salomatlikning, zulmat — yorug‘likning yo‘qligidan darak berganidek, yovuzlik ezgulikning yo‘qligini bildiradi.
* * *
Biz nimadan tashkil topganmiz? Ruh va jismdan. Ularning qay biri a’lo? Albatta, ruh yaxshiroq.
* * *
Mukammallik insonning o‘zidagi nomukammallikni anglamog‘i demakdir.
* * *
Vaqtinchalik narsalarga bo‘lgan ishtiyoqni mangu narsalarning mazasini tatib ko‘rish yordamida so‘ndirish mumkin.
* * *
Keyinroq tushunib yetish mumkin bo‘lgan narsalarga avvaldan ishonmaydigan odam hech qachon Xudoga yetisha olmaydi.
* * *
Tushunmoq uchun ishonmoq darkor.
* * *
Zulm inson tomonidan sodir etiladigan va u boshidan kechiradigan narsadir. Sodir etiladigani — gunoh, boshdan kechiriladigani — jazo... Inson o‘zi istagan holda zulmni sodir etadi, istamagan holda uni o‘z boshidan kechiradi.