Falsafa tarixida rivojlanish haqidagi qarashlar evolyusiyasi. Rivojlanish bu

Етарли асос қонуни Тўғри фикрлашга хос бўлган мухим хусусиятлардан бири исботлилик, ишончлиликдир. Фикрлаш жараёнида буюм ва ходисалар хақида чин мухокама юритибгина қолмасдан, бу мухокаманинг чинлигига хеч қандай шубха бўлмаслиги учун, уни исботлашга, асослашга харакат қилинади. хар бир буюм ва ходисанинг реал асоси бўлгани каби, уларнинг инъикоси бўлган фикр-мулохазалар хам асосланган бўлиши керак. Етарли асос қонунининг бу талаби қуйидаги формула орқали ифодаланади: «Агар В мавжуд бўлса, унинг асоси сифатида А хам мавжуд».
.“Etika” fanining predmeti, mohiyati, uning asosiy belgilari va tuzilmasi.
Etikaning (etika) qadim zamonlarda paydo bo‘lib, shakllanib va rivojlanib, bizning davrimizgacha o‘z ahamiyatini saqlab kelayotgan eng qiziqarli va eng muxim insonshunoslik fanlaridan biridir. Etika fanining nomi ahloq so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, bu tushuncha to‘g‘risida adabiyotlardan hozircha yagona qarashlar yo‘q. Ayrim adabiyotlarda Etika kishilarning har bir jamiyatga xos xulq normalari majmui deyilsa, boshqalarda esa Etika ijtimoiy ong shakllaridan biri sotsial tartib-qoida bo‘lib, bu tartib-qoida istisnosiz hamma sohalarda kishilarning hatti-harakatini tartibga solish vazifasini bajaradi deyiladi. Buning boisi eng avvalo Etika so‘zining ko‘p ma’noli va ko‘p qirrali ekanligi bilan izohlanadi. Etika arabcha xulq so‘zining ko‘pligidan va lotincha «mores» so‘zidan olinib, odob, atvor, fe’l degan ma’nolarni anglatadi. Xudi shuningdek rus tilida ishlatiladigan «morel» so‘zi «mocheya» so‘zidan olingan bo‘lib, uham ahloq ma’nosini bildiradi, «moral» so‘zi rus tilida ishlatiladigan «nravstvennost» degan so‘zining sinonimii degan fikrlar ham mavjud. Etika kishilarning, xar bir kishining oilada, jamoada, jamoatchilik joylarida, umuman jamiyatda yurish-turishi, yashash qoidalari, fe’l-atvori, hatti-harakatlarining jamini ifodalaydi. Etika yunoncha «ethos» so‘zidan olingan bo‘lib, odat, odob, rasm-rusum, fe’l (xarakter) ma’nolarini bildiradi. Ushbu tushuncha birinchi marta mashhur YUnon faylasufi va mutafakkiri Arastu (Aristotel,e.o.384-322 yy) tomonidan Etikaning sinonimii sifatida ishlatilagan.Bu terminni keyinchalik qat’iy ma’noli tushuncha sifatida eramizdan oldingi IV asrda paydo bo‘lgan va asoschisi Kitionlik Zenon (e.o.336-264 yy) stoiklar (grekcha stos-to‘planadigan joy, portik) ilmi muomalaga kiritganlar.
Etika tushunchasi hozirgi adabiyotlarda kishilar muomalasida asosan quyidagi uch ma’noda qo‘llaniladi:
Birinchidan, kundalik hayot muomalasida etika oddiy tilda Etika, odob, xulq-atvor ma’nolarini anglatadi;
Ikkinchidan, ma’lum bir ijtimoiy guruhlar, kasb-xunar yoki ixtisosliklar, chunonchi dvoryanlar etikasi, savdogarlar etikasi, tadbirkorlar etikasi, o‘qituvchilar etikasi, shifokorlar etikasi, rahbarlar etikasi vash u kabilarni bildiradi.
Uchinchidan, asosan va ko‘pchilik holda kishilarning Etika-odobini, xulqini, fe’l-atvorini o‘rganuvchi fanni etika, ya’ni Etika deb yuritiladi.
Xuddi shuningdek kundalikhayotda va adabiyotlarda Etika va etika tushunchalar bilan bir qatorda odob tushunchasi ham ishlatiladi.
«Odob - bu qalbni yomon so‘zlardan va nojo‘ya xulqdan saqlay olish, o‘zini va o‘zgalarni ham hurmat qila bilish, shu bilan birga o‘zini va o‘zgalarning obro‘sini tushirmaslikdir». Voiz Koshifiy odob tushunchasini keng ma’noda tushunadi, yomon so‘zlarni aytmaslik, xulqni tarbiyalay olish, o‘zini boshqarish va o‘zgalarni hurmat qilishni Axloqiylik deb atagan edi.
Odob – kishilarning hayot va turmushlariga nisbatan belgilab berilgan muayyan Axloqiy chegara yoki me’yor desak bo‘ladi. Anna shu chegaradan chiqmay muomala munosabatida bo‘lgan, shu me’yorga rioya qilgan odamni odobli, yaxshi xurbiyali, xaqiqiy, chin inson deyiladi.