Fanidan amaliy ishlarni

14-amaliy mashg’ulotni bajarish uchun variantlar:

Variantlar	Kon lahimining ko’ndalang kesimi yuzasi m^2	Qattiqlik koeffitsiyenti, f	Shaxtaning gaz bo’yicha kategoriyasi	Yotish burchagi	Magistral va oraliq tarmoqlar uzunligi, m	1m o’tkazgichning qarshiligi, Om	Bir vaqtda ishlaydigan kolonkali elektr burg’ulash uskunalari soni.	PM patroni diametri, mm	O’yuvchi shpurlar shakli
1	10,8	6	III	nishab	80	0,025	2	36	ponasimon
2	9,8	8	III	gorizontal	100	0,025	3	32	ponasimon
3	10	6	II	nishab	90	0,025	4	36	ponasimon
4	11	8	I	nishab	80	0,025	5	36	ponasimon
5	12	10	II	qiya	85	0,025	2	32	ponasimon
6	10,5	12	III	nishab	90	0,025	4	36	ponasimon
7	10,8	12	III	nishab	110	0,025	2	32	ponasimon
8	11	11	I	qiya	112	0,025	4	32	ponasimon
9	12	9	II	nishab	120	0,025	4	32	ponasimon
10	9,8	6	II	gorizontal	90	0,025	2	32	ponasimon

Amaliy mashg’ulot № 15
Mavzu: Shaxtada lava uzunligi va qavat balandligini aniqlasah.
Ishning maqsadi: Talabalarga shaxtaning asosiy parametrlari hisoblangan lava uzunligi va qavat balandligini aniqlash usullarini va hisoblash masalalarini tushuntirishdan iborat.

Rejalashtirilgan ko`mirni qazib olish va shaxtaning bir me`yorda ishlashini ta`minlash uchun xarakatdagi va zaxiradagi ma`lum maydonga ega bo`lgan kovjoy bulishi zarur.

Xarakatdagi kovjoy deganda – sutga davomida tulik smenalarda ishlayotgan kovjoy tushiniladi .
Zahiradagi harakatdagi kovjoy deganda esa – sutka davomida tulik smenalarda ishlayotgan ,ya`ni xarakatdagi kovjoy ishdan chikganda yoki majburiy to`xtab turgan vakktida rejadagi ko`mirni qazib olish uchun ishlatiladigan kovjoylar tushiniladi.
YUpka va o`rtacha qalinlikga ega bo`lgan nishab va kiya qatlamlar .
Berilgan :

1. 
   A _sh.g.= 2000000 T yillik i/ch quvvati.
   
2. 
   m₁ = 08 m ; m₂ ko`mir qatlami qalinligi .
   
3. 
    = 1,32 t/m³ ko`mirni zichligi.
   
4. 
    = 15⁰ qatlamining yotish burchagi.
   
5. 
   R = 0.63 m, kombayinning kamrash kengligi.
   
6. 
   n _ts = 6 smenadagi tsikllar soni.
   
7. 
   n _e = 3 smenalar soni.
   
8. 
   l _l = 180 m. Lavaning uzunligi.
   
9. 
   h _ts = 15 m. etajlar orasidagi tselik ulchami .
   
10. 
    n¹_{p l} = 2 bir vaqtda ishlayotgan qatlamlar soni.
    
11. 
    k ¹_d = 0,90 ko`mirni qazib olish koeffitsiyenti.
    
12. 
    S = 0,95  0,97 kovjoydan ko`mirni ajratib olish koef.
    

Echilishi:
Harakatdagi kovjoyning sutkadagi siljishi:
V_{d. sut} = r n _ts = 0,63  6 = 3,78 m,
Kovjoyning yillik siljishini aniklaymiz:
V_d = N  v_d.sut k = 3003.780.9 = 1020 m.
Bu erda: N- bir yildagi sutkalar soni.
K= 0,85  0,95 – kovjoyning bir me`yorda ishlashiga ta`sir etuvchi tog’-geologi sharoitni hisobga oluvchi koeffitsienti.
Bir vaktda ishlayotgan qatlamlarning umumiy ishlab chiqarish kuvvati:
r¹ = m = (0,8+1,2) 1,32 = 2,6t.
bu erda : m – bir vaktda ishlayotgan qatlamlarning umumiy qalinligi.
S = 0,96 – kovjodan ko`mirni ajratib olish koeftsenti.
Xarakatdagi kovjoy uzunligi:
H_d = = = 696 m.
SHaxta buyicha:
h_d= n¹_nlhd= 2696 = 1392 m.
SHaxta buyiga xarakatdagi kovjoylarning umumiy soni:
n_nld= = = 7,7  8 kovjoy.
SHaxta buyicha xarakatdagi kovjoyning kilinadigan umumiy uzunligi:
h¹_d= n_nldl_l= 8  180 = 1440 m.
Etajning balandligi:
H e_t.(sr)= n_ll+h_ts+ h_sh.
Bu erda : n_l- yotish chizigi buyicha bir-birining tagida joylashgan etajdagi lavalar soni.
h_ts- kavatlar orasidagi koldiriladigan tsikllarning umumiy balandligi .
h_sh.- shtrek va prosekning umumiy eni (bu xolda 7 m.).
Bundan:
H e_t.(sr) = n_ll+h_ts+ h_sh =1  180+15+7 = 202 m.


YUpka va o`rtacha qalinlikga ega bo`lgan nishab va kiya qatlamlarda kovjoylar uzunligi va etaj balandligini aniklash.
Kovjoyning xarakatdagi uzunligi:
m.
Bu erda : A_sh.g- shaxtaning yillik ishlab chikarish kuvvati.
K_och- kovjoyning ko`mirni qazib olish xisobga oluvchi koeffitsienti 0,921.
K<sub>d</sub><sup>1</sup>- umushaxta buiga xarakatdagi kovjoydan ko`mirni kazib olishni xisobga oluvchi koeffitsient.
Qulay sharoitlar uchun k¹_d= 0,92  0,94 .
Nokulay tog’-geologik sharoitlar uchun k_d¹ = 0,86  0,90 .
V_d- shaxta buyiga xarakatdagi kovjoylarning yillik siljishi .
r¹- bir vaktda qazib olinayotgan qatlamlarning umumiy kuvvati.
S- kovjoyning ko`mirni ajratib olish koef:
S = 0,95  0,9,7.
Bundan:
v<sub>d</sub>= Nv<sub>sut</sub>k= Nrn<sub>ts</sub>k.
Buerda : N- yildagi ish kunlari soni (N=300 kun).
r- bir tsiklda kovjoydan qazib olinadigan qatlam kengligi
n<sub>ts</sub>- bir sutkadagi tsikllar soni.
k- lovaning bir tekisda ishlashiga ta`sir etuvchi tog-geologi sharoitni xisobga oluvchi koef.K= 0.85  0.95:
0,98 + 1,82 =2,8 t/m .
Bu erda: m¹- bir vaktda qazib olinayotgan qatlamlarning
Umumiy qalinligi:
 - ko`mirni o`rtacha zichligi t/m².
SHaxta buyiga xarakatdagi kovjoy uzunligi:
m.
Bu erda:
N¹_nl - bir vaktda qazib olinayotgan qatlamlar soni.
SHaxta buyiga xarakatdagi lovalarning umumiy soni:
;
Bu erda: l_l- lovaning balandligi.
Kavat yoki yarusning balandligi:
H e_t.(sr) = n_ll+h_ts+h_sh =4,2*150+120+7=857 m.
Bu erda : n₁- kavatdagi bir –birining tagida joylashgan .
Lavalarning soni.
h_ts- kavatlar orasidagi koldirilgan tsiklning umumiy
balandligi .
h_sh – etajdagi shreklar va prosesslaorning umumiy eni.
Amaliy mashg’ulot № 15 uchun variantlar:

№	mn, m					Ashg, t/yil	γ, t/m^3	α, grad	s	nc	R
	m1	m2	m3	m4	m5
	1	1,2	1,3	-	0,7	2000000	1,32	15	0,91	3	0,63
	0,5	-	1,2	1	0,7	2400000	1,35	20	0,92	3	0,63
	0,7	0,8	0,3	2	0,9	2100000	1,4	17	0,93	3	0,63
	0,8	0,9	1	1,1	1,2	3000000	1,36	15	0,92	3	0,63
	0,9	1	-	1	1,3	3200000	1,35	16	0,94	3	0,63
	0,7	0,9	1,1	1,2	-	3100000	1,36	13	0,91	3	0,63
	0,8	0,8	0,8	0,8	0,8	2800000	1,4	15	0,95	3	0,63
	0,7	0,7	1,2	1,2	1,3	2500000	1,34	10	0,93	3	0,63
	0,8	0,9	1,3	-	-	2350000	1,35	12	0,92	3	0,63
	0,9	0,9	0,9	1,2	1,5	3300000	1,4	10	0,91	3	0,63
	0,9	1,3	-	1,4	1,2	3600000	1,37	8	0,94	3	1
	0,9	0,8	1,2	1,2	1,2	3700000	1,35	14	0,92	3	1
	1	1	1,1	1,2	0,8	2750000	1,38	15	0,93	3	1
	1	1,1	-	1,2	1,2	1800000	1,35	12	0,91	3	1
	1,1	-	1,1	-	1,2	2200000	1,4	13	0,92	3	1
	1	1,1	1,2	1,3	-	3200000	1,35	15	0,92	3	1
	1,1	-	1,2	1,1	1,2	2850000	1,4	13	0,93	3	1
	1	1,1	1,3	1,3	1,2	3600000	1,35	12	0,92	3	1
	1,1	1,1	-	1,2	1,2	2500000	1,36	18	0,9	3	1
	1,2	1,2	1,2	1,2	1,2	2400000	1,35	10	0,93	3	1