Fanidan amaliy ishlarni

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Lava haqida tushuncha bering?
   
2. 
   Qavat haqida tushuncha bering?
   
3. 
   Qavavt balandligi qaysi parametrlarga bog’liq?
   

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Isamuxamedov.U.A. Kon ishlari asoslari. T. O`zbekiston, 1998y.
   
2. 
   Sagatov.N.X.”Kon ishi asoslari”. O`quv qo`llanma TDTU, 2005y.
   
3. 
   Egorov.P.V va boshqalar. Osnovi gornogo dela. M. MGGU, 2000g.
   
4. 
   Jgalov.M.L., YArulin.S.A. Texnologiya i mexanizatsiya podzemnix gornix rabot. M. Nedra, 1990g.
   
5. 
   Klechkov.A.P. Texnologiya gornogo proizvodstva. M.Nedra, 1982g
   
6. 
   P.V. Egorov i dr. «Podzemnaya razrabotka plastovix mestorojdeniy» praktikum dlya studentov. M MGGU, 1998 g.
   

Amaliy mashg’ulot №16
Mavzu: Rudani shpurli o’yib olish parametrlarini hisoblash.
Ishning maqsadi: - talabalarga foydali qazilmani zaboyda ajratib olish va lahimlarida shpurlarni joylashtirish sxemalarini tanlash, ularni uzunliklarini tanlash usullari haqida tushuncha va ko`nikmalarni hosil qilish.
Yer ostida shpurli portlatib ajratib olishni hisoblash.
O`yish vaqtida yonma-yon tekisliklargacha eng qisqa masofa (LNS) quyidagicha hisoblanadi:

k_z-shpurlarni to`ldirish koeffitsienti k<sub>з</sub> = 0,6 ÷ 0,72.
q – portlavchi moddaning solishtirma sarfi
m – rudaning o`rtacha qalinligi.
 - Zaryadlash zichligi
Qatordagi shpurlar orasidagi masofa quyidagicha hisoblanadi:
.
K₁₀=0,8-0,95 shpur zaboykasini hisobga oluvchi koeffitsient.
Qatordagi shpurlar soni:

M - ruda tanasining qazish qalinligi (мощность рудного тела, м)
a_кр - tozalangan tekislik bilan chegaralovchi shpurlar orasidagi masofa. a_кр= 0,2 ÷ 0,4 m (bo’sh tog jinslari va ruda orsidagi aloqa sust bo`lganda bu o’lcham kattaroq bo’ladi).
Ajratib olinayotgan ruda hajmini quyidagi formula orqali aniqlash mumkun:
m³
l_з - zaboy siljishi bir tsiklda yoki qazish katlami qalinligi, m
N_n – bir marta portlatilgandagi patronlar soni
l_ш- shpur chuqurligi (m).
 - shpurlardan foydalanish koeffitsienti.
 - shpurning gorizont bilan hosil qilgan burchagi .
Bir tsiklda portlatiladigan shpurlarning umumiiy uzunligi .

O`yib olishda 1 m shpurga to’g’ri keladigan ruda miqdori:

Ajratib olishda portlovchi moddaning solishtirnma sarfi (berilgan sharoiti uchun) kg/m³:

Misol:
Quyidagi sharoit uchun shpurlar yordamida uyib olish parametrlarini hisoblash.
Ruda tanasi qalinligi m = 3,8 m;
Yotish burchagi  = 89°;
Asosiy yoriqlarni gorizont bilan hosil qilgan burchagi =30°;
Ruda mustahkam, qattiqlik koeffitsiyenti  = 13;
Qazish tizimi magazinlab qazib olish tizimi;
O`yish qatlami balandligi L_z = 2,1 m;
Shpurlarni zaryadlash qo’lda;
Bir marta portlatishdagi shpur qatorlari N_r = 10 qator