Фанидан (лаборатория машғулотлари учун)

3-ИШ. ҚЎЗҒАЛУВЧИ ТЎҚИМАЛАРДА БИОЭЛЕКТРИК ҲОДИСАЛАР
ГАЛЬВАНИ ТАЖРИБАЛАРИ (I ва II-тажрибалар)

Қўзғалувчи тўқималардаги биоэлектрик ҳодисалар биологик йўл ёки электрофизиологик усуллар билан аниқланиши мумкин.

Гальванининг биринчи тажрибаси. Иш анжомлари: биметалл пинцет, препаровка асбоблари йиғиндиси, жомча, универсал штатив, дока салфеткалар, Рингер эритмаси, бақа.
Тажриба ўтказиш тартиби. Бақанинг оёқларидан 2 та препарат тайёрланиб, штативга осилади. Мис ва темирдан ясалган биметалл пинцет олинади. Пинцетнинг мис қисми умуртқа поғонасидан чиқаётган нерв тугунларига, темир қисми эса бир вақтда мускулка теккизилади. Оёқ мускулларининг қисқариши кузатилади.
Ишни расмийлаштиришга доир тавсиялар. Тажриба схемасини чизинг, мускулнинг қисқариш сабаби тўғрисида хулоса чиқаринг.
Гальванининг иккинчи тажрибаси (металлсиз қисқариш). Гальвани-нинг иккинчи тажрибаси ёрдамида жароҳатланган ва жароҳатланмаган мускул сатҳларида "ҳайвон токи" борлиги биринчи марта исботланган. Агар ана шу 2 та ўрнига нерв-мускул препаратининг нерви шиша илгак ёрдамида бир вақтда теккизилса, тинчлик токи ҳосил бўлиб, у нервни таъсирлайди ва мускулнинг қисқаришига сабабчи бўлади.
Иш анжомлари: препаровка асбоблари йиғиндиси, жомча, кўзтомизгич, шишадан ясалган илгак, дока салфеткалар, Рингер эритмаси, бақа.
Тажриба ўтказиш тартиби. Бақанинг орқа оёқларидан препарат тайёрланади. Ўтиргич нерви яхшилаб ажратилгач умуртқа поғонасидан кесиб олинади. Соннинг пастки учи бир қисмидаги мускул кесилиши ва шу заҳотиёқ кесилган нерв шиша илгак ёрдамида кесилган мускулка шундай текизилиши керакки, нерв бир вақтда жароҳатланган ва жароҳатланмаган жойга тегсин (24-расм). Бу ҳолда ҳам мускул қисқариши содир бўлади.

24-расм. Гальванининг 2-тажрибаси (қуймич нервини

сон мушагига ташлаш усули кўрсатилган).


Ишни расмийлаштиришга доир тавсиялар. Тажриба схемасини чизинг, хулосада бақа мушагининг қисқариш сабабларини тушунтириб беринг.