Fanidan ma'ruzalar matni

Qopchur — ko'chmanchi xalqlardan va qabilalardan undirilgan soliq. Qopchur solig’ining miqdori yuz bosh hayvondan birini, ba'zan kirkdan birini tashkil etgan.
Kalon — XIII asrdagi er SOLIG’I. Kalon hosildan 10 dan 1 xajmda olingan.
SHulen — X1I1 asrda olingan oziq — ovqat solig’i.
Suyurg’ol — biror hukmdor tomonidan alohida xizmat ko'rsatgan shaxslarga berilgan in'om. Suyurg’ol berilgan er nasldan — naslga meros bo'lib o'tgan. Uning egasi davlat soliqlaridan ozod etilib olgan daromadi va mahalliy aholidan o'z ixtiyoricha foydalanish huquqiga ega bo'lgan. O'rta Osiyoda Suyurg’ol Amir Temur hukmronligi davri (1370— 1405)da keng tus olgan. Amir Temur zabt etgan mamlakatlarning ayrim viloyatlarini shu erlarning sobiq egalariga, o'z o'g’illariga, nevaralariga, ba'zan alohida xizmat ko'rsatgan amirlarga, qo'shin boshliqlariga Suyurg’ol qilgan. XVI asrdan boshlab Suyurg’olning avvalgi tartibi o'zgardi. SHayboniylar hukmronligining so'nggi yillari va ashtarxoniylar hukmronligi davrida ayrim qishloqlar er maydonlari, xatgo shu erlardan undirilgan soliqlarning bir qismi ham Suyurg’ol tariqasida beriladigan bo'ldi. XVIII — XIX asrning birinchi yarmida suyurg’ol xarakteri tubdan o'zgarib, uning faqat merosiyligi saqlanib qoldi.
Tarxon —1. O'rta asrlarda turkiy xalqlardagi faol nomi, 2.O'rta Osiyo xonliklarida feodallarning davlat soliqlaridan ozod qilingan, er—suv, mol—mulklari.
Sarrof — shahar ko'chalari va rastalarida o'irib, kishilarning yirik pullarini maydalab, qimmatbaho buyumlarini pulga almashtirib beruvchi shaxs. Sarroflar chet eldan kelgan savdogarlarning pullarini mahalliy pullarga almashtirib berish, qimmatbaho toshlar, oltin, kumush va boshqalarni aniqlash, ularning bahosini belgilash, ayrim kishilarning omonat pullarini, buyumlarini ma'lum muddatgacha saqlab berish kabi ishlar bilan ham shug’ullanganlar. Ilgari O'rta Osiyoning xar bir shaxrida sarroflik bilan shug’ullanuvchilar bo'lgan.
Amlok — katta er egalari, mulklar, er—suv, kishi tasarrufidagi narsa va buyumlar amlok deyilgan. Buxoro amirligida soliqni taqsimlash birligi hisoblangan. XVI — XIX asrlarda Buxoro va Qo'qon xonliklarida feodal er egaligining bir turi bo'lib, davlat oldidagi xizmatlari uchun shaxzodalar, lashkarboshilar va amaldorlarga in'om qilingan er — suv amlok deyilgan.
Begar — O'rta Osiyoda o'rta asrlarda mavjud bo'lgan majburiy ishlab berish majburiyati bo'lib, mehnatkash xalq xon va mahalliy hukmdorlar tarafidan davlat va feodallarning turli qurilishlari, jumladan, qal'a, saroy, yo'l qurilishi, kanal va ariqlar qazish kabi ishlarda tekinga ishlab berishga majbur qilingan. Masalan, Abdullaxon II ning (1583—1598) hukmronli davrida, uning maxsus farmoni bilan mashxur Juyboriy xo'jalaridan Xo'ja Sa'dning erlariga Vaxshdan suv chiqarish uchun ariq qazishga Xisor, Dexnov, Qabodien va SHaxrisabzdan 10 ming kishi safarbar qilingan.
Iqto' — o'rta asrlarda YAqin va O'rta SHarq mamlakatlarida hukmdor tomonidan feodalga katta xizmatlar evaziga in'om qilingan chek er. Odatda Iqto' umrbod berilmay, hukmdor uni istagan vaqtida qaytarib olib, boshqa kishiga tortiq qilish mumkin bo'lgan. Iqto' xaqidagi dastlabki ma'lumotlar VII asr oxiriga mansub arab manbalarida uchraydi. IX asrga kelib halifa tomonidan arab amiriga idora qilish uchun berilgan viloyatlar ham Iqto' deb atala boshlagan. Amir o'zi hukmronlik qilaetgan ushbu viloyatlar solig’ini butunlay yoki qisman o'zlashtirish xuquqiga ega bo'lgan. Iqto' erlari davlat mulki hisoblangan, lekin IX asrdan boshlab feodalning xususiy mulkiga aylana boshlagan. Temuriylar davrida Iqto' o'rnida tiyul va Suyurg’ol, boburiylar saltanati davrida esa jog’ir atamalari qo'llanilgan.