Фан/модуль коди sling3072 Ўқув йили 2023-2024 Семестр

 5-мавзу. Тил ва жамият.
Тил ва жамият, жамиятнинг лингвистик тузилиши, тилшунослик 
тушунчаси, кўп тилли ва кўп тилли жамоалар. Она тили, этник тил. Тил ва 
унинг ижтимоий табақаланиши. “Код”, “пастки код”, “ижтимоий-мулоқот 
тизими” тушунчалари. Тилнинг ҳолати. Тил кодларини алмаштириш ва 
аралаштириш. Товуш, унинг моҳияти ва турлари (фонетик, грамматик, 
синтактик). Оғзаки мулоқотни ижтимоий тартибга солиш. Шахснинг 
лисоний ҳатти-ҳаракати. Коммуникатив ва маданий компетенция. 
Тилнинг ҳудудий ва ижтимоий табақаланиши. Жамиятда тилнинг 
функционал соҳалари.   
 6-мавзу. Тил ва шахс. 
Инсоннинг ижтимоий мавқеи муаммоси. Мулоқотда ижтимоий рол, 
рол муносабатларининг турлари. Икки тилли шахснинг нутқ хатти-
ҳаракатларига таъсири. Тилнинг социализацияси, ижтимоий муҳитнинг 
тил билиш даражасига таъсири муаммоси. Нутқий вазият баёнот 
контекстини ташкил этадиган ҳолат сифатида. Нутқий вазиятнинг 
тузилиши. Нутқ хатти-ҳаракатларининг хусусиятлари. Турли хил 
ижтимоий гуруҳлардаги нутқ хатти-ҳаракатларининг хусусиятлари.
Тилни билиш даражалари: тегишли лингвистик, миллий-маданий, 
энциклопедик. Тил шахсияти у томонидан нутқ асарларини яратиш ва 
идрок этишни белгилайдиган инсон қобилиятлари ва хусусиятларининг 
тўплами сифатида. Тилшунослик шахсиятининг даражали модели. Оғзаки-
семантик, когнитив ва прагматик даражалар (Ю.Н. Караулов). Тилшунос 
шахснинг социологик портрети.

---

4 
7- мавзу. Тилнинг алоқалари.
Ёрдамчи ва халқаро тиллар ва уларнинг турлари. Контакт тилини 
шакллантириш. 
Функционал 
мақсад. 
Тилшунослик 
тизимининг 
хусусиятлари. Сунъий тиллар. Халқаро тилларнинг турлари. Тил 
алоқалари ва тилларнинг эволюцияси. Қарз олишга социологик ёндашув. 
Тилларнинг ўзаро таъсири эволюциянинг асосий омили сифатида. 
Социолог, психолог ва тилшунос нуқтаи назаридан тил билан алоқа. 
Субстрат ва суперстратум. Тил бирлашмалари. Табиий келиб чиқадиган 
оралиқ тиллар. Контакт тиллари – тил алоқаларининг ўзига хос натижаси 
сифатида.