Fanning nomi: fizika

Asbobning tavsifi

12.2.2–rasm.

Asbobning tuzilishi. Halqa usuli bilan sirt taranglik koeffitsientini topishga mo’ljallangan qurilma 12.2.2–rasmda keltirilgan.
asosga tayanch mahkamlanib, unga sterjen bilan taxta gorizontal o’rnatilgan. sterjenga dinamometr ilinib, unga P palla bilan halqa osib qo’yiladi. taxta ustidagi ichiga suyuqlik qo’yilgan idish halqa ostiga qo’yiladi.
idishning tubiga yaqin joyda jo’mrak o’rnatilgan. Jo’mrakni ochib, idishdagi suvni oqizish mumkin. Suv idishga tushadi. idishga suyuqlik quyib, uning sathi ma‘lum darajada ko’tarilsa, halqaga yetgan suyuqlikning erkin sirti unga yopishadi. Agar jo’mrakni ochib suyuqlik oqiza boshlansa, idishdagi suyuqlik sathi pasayib, sirt taranglik kuchi halqani pastga torta boshlaydi. Halqaga ta‘sir etuvchi sirt taranglik kuchi dinamometrning deformatsiya kuchidan salgina kichik bo’lishi bilanoq halqa suyuqlik sirtidan uziladi. Dinamometr strelkasining shkalada shu holdagi ko’rsatishini va dastlabki ko’rsatishini bilgan holda halqaga ta‘sir etuvchi kuch kattaligini topa olamiz.


Ishni bajarish tartibi
_1. idishga tekshiriladigan suyuqlik quyib, halqa ostidagi taxtachaga qo’yiladi. taxtani vertikal harakatlantirib, halqaga suyuqlikning erkin sirtini yaqinlashtirib, halqaning gorizontal ekanligini tekshiramiz.
_2. dinamometr strelkasining shkaladan dastlabki ko’rsatishi, bilan belgilanadi. Suyuqlikning erkin sirti halqaga tekkizilgach, taxta mahkamlanadi.
_3. jo’mrakni ochib, idishdagi suyuqlik sekin oqiza boshlanadi. Halqaning suyuqlik sirtidan ajralish paytida dinamometr strelkasining shkaladan keyingi ko’rsatilishi bilan belgilanadi.
3. pallaga tosh qo’yish yo’li bilan strelka vaziyatga keltiriladi, ya‘ni bo’ladi.
4. Shtangentsirkulda halqaning ichki diametri va qalinligi o’lchab olinadi. (12.2.4) formula yordamida hisoblanadi.
5. Tajriba 3–5 marta takrorlanib, quyidagi jadvalga yoziladi.