Фарзандлар омонатдир. Омонатни эгасига саломат қайтариш шарт

тушуниб олади. Лекин мана шу нарсани нима учун қилди, деган 
савол ҳам юзага чиқади. Масалан, Аллоҳ Таоло тоғларни яратди, 
лекин буни Аллоҳ яратди, десак, инсон заиф, Аллоҳ Таолони бу 
дунѐда кўриб, ихота қилишга қодир эмас, лекин тоғларнинг 
яpатилишидан мақсад нима эканлигини англайди, мана шундай 
улуғвор тоғлар ерга қозиқ бўлиб яратилганининг орқасидан бу 

---

яратувчи Зотнинг қанчалик улуғ, буюк эканлигини хис қилиб, 
таниб олади.
Аммо, ҳозирги замонда айнан кўпинча, ўзимизда тарбия 
етишмаслигидан бўлса керак, фарзандларимизда ҳам камчилик 
бўлиб қоладики, улар кўпроқ тоғлар, қуѐш, ойга қараб 
завқланиб, ҳайратланиб қараб ҳайратланмайди, тадаббур, 
тафаккур қилмайди.
Масалан, икки-уч ѐш бола ойга, қуѐшга, денгизга қараб 
тафаккур қила олади, чунки унга мултфилм қўйиб қўйсак, у шу 
инсонлар ишлаб чиққан мултфилмга қараб, ҳайрат билан, 
ҳаяжон билан томоша қилади. Бола ниҳоятда ҳаяжонланиб 
томоша қиладики, унинг ичидаги нарсалар унинг зеҳнига шундай 
қуйилиб, ўрнашиб қолади.
Масалан, қуѐн билан бўри, ѐки сичқон билан мушук, 
уларнинг ҳаракатланиши, ундаги ранглар, бу нарсалар унга 
таъсир кўрсатаяпти. Биламизки, унинг орқасидан мана шу 
мултфилмни ишлаб чиққан одамларни заковатли, ақлли, шу 
нарсани 
чиройли 
ишлаб 
чиқарганлигига 
инсонлар 
ҳайратланишади. Лекин, Аллоҳ Таоло яратиб қўйган нарсаларга 
қараб туриб ҳайратланиш, ундан тафаккур, тадаббур қилишни 
ўзлари ҳам билмайди, фарзандларига ҳам ўргатишмайди. Бу 
нарсадан иккита нарса келиб чиқади: 
Ҳақиқий заковат, яъни сифатнинг орқасидан мавсуфни