£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Konstitutsiyasi qabul qilindi. Unda Turkistonni RSFSRning “ajralmas,  tarkibiy qismi” 

ekanligi,  o’lka xalqlarining barcha hayotiy masalalari uning mas’ulligida ekanligi 

qonunlashtirildi. 

Turkistonda sovet hokimiyatining tobora kuchayishi, uning yakkahukmronligining 

ortib borishi, o’lka hayotining hamma jabhalarining qattiq markazlashtirilishi, qattiqqo’l 

iqtisodiy tadbirlarning o’tkazilishi faqat mahalliy aholi qatlamlarining keskin noroziligiga 

sabab bo’lib qolmasdan, boshqa siyosiy muxolifatchi kuchlarni ham harakatga keltirdi. 

1919 yil 19 yanvarida harbiy komissar K.Osipov uyushtirgan isyon natijasida Toshkentda 

14 nafar Turkiston xalq komissarlarining otib o’ldirilishi ham buning aniq ifodasi 

bo’lgandi. Ammo tezlikda o’zlarini o’nglab olishga ulgirgan bolsheviklar vaziyatni o’z 

foydalariga o’zgartirib, sovet hokimiyatini yana saqlab kolishga muvaffaq bo’ldi., 

hokimiyat organlari yangi kadrlar bilan to’ldirildi. Rahbarlik lavozimlariga mahalliy 

millat vakillari ham jalb etila bordi. 

Moskva sovet Turkistoniga o’z ta’sirini kuchaytirish, uni har tomonlama o’ziga 

qaram qilish maqsadida 1919 yil kuzida Toshkentga alohida favqulodda vakolatlar 

berilgan Turkkomissiya (Sh. Eliava - rais, V. Bokiy, F. Goloshchekin, V. Kuybishev, 

M. Frunze, Ya.  Rudzutak)ni yubordi. Uning zimmasiga katta vazifalar yuklangan 

edi. Uning butun faoliyati TASSR sovet va partiya qurilishi ishlarini jadal sur’atlar bilan 

olib borish, yangi tuzumni chuqur ildiz ottirish edi. TASSR hayotida kechayotgan barcha 

---

 

206

ijtimoiy - siyosiy, iqtisodiy va madaniy jarayonlar bilan bog’liq eng asosiy masalalarning 

birortasi ham Turkkomissiya a’zolarining izmisiz hal etilmas edi.  

Bu davrda mahalliy xalq orasidan chiqqan, sovet va partiya qurilishida ancha 

tajriba ortirgan, chiniqqan T. Risqulov, N. To’raqulov, A. Rahimboev, N. Xo’jaev, Q. 

Otaboev, A. Ikromov, S. Segizboev kabi yurt arboblari u yoki bu rahbariy mansablarda 

faoliyat yuritgan bo’lsalar-da, ammo ularning inon-ixtiyori moskvalik hukmdorlar 

tizginida bo’lgan. Xullas, Turkkomissiya siymosida TASSR hayotida zo’rlik bilan qaror 

topdirib borilayotgan bolsheviklar diktaturasining asl mazmun-mundarijasi 

mujassamlashgan edi.