1-Mavzu: Ovozlarni har xil mashqlar orqali yo’lga qo’yish

Pastki kovurgalar kengayuvchi nafas olish.

Elka kengayuvchi nafas olish.

Korin bilan nafas olish.

Kukrak bilan nafas olish.

Kuylash vaktida 1 chi va 3 koidadagi turlarini ishlatish ma’kuldir. Xonanda xuddi gul xidlaganday nafas olib chikarishida esa tejab, uzok muddatli tekis bulishi shart.
Nafas olish xorda bir vaktda bulishi mumumkin. Ba’zan xar shartlarining uzluksiz sadolanishini taminlashda ulama nafasda (tsemnoe dixanie) ijro etish talab kilinadi. Bolalarning xar jamoalari raxbarlari xam bolalar bilan ishlaganda nafasini tugri olib kuylatishga etibor berishlari lozim va muxim.
Mutatsiya – bolalar voyaga yetayotgan davrdagi ovoz uzgarishi (ovozning rosta bulishi )dir. Mujitsiya davri odatda bolalarning 12-13 yoshida boshlanib, 16-17 yoshgacha, goxo undan kup yoshgacha davom etishi mumkin. Bunday davrda bolalar ovozi ortikcha kuylashga kuchi yetmaydi va dikkat xam bulishini talab kiladi.
Ugil bolalarda xalkum pas usadi va ovoz pardalari uzunlashadi, ovoz pasayib kichik ontava tovushlariga uta boshlaydi. Ba’zi vaktda mutazil davri ogir va xar xil xolatda utishi sababli mashgulotlarni vaktincha tuxtatish zarur bulib koladi. Kiz bolalarda mutattsiya xolati osoyishta va asoratsiz utadi. Lekin shunga karamay, kizlarning ovozini xam extiyot kilish zarur. Xonandalik koidasiga rioya kilishsa, mutatsiya davri bir kancha yengil utishga yordam beradi.
Mutatsiya davrida bolalarga ovoz asoratlariga ortikcha kuch berish yaramaydi.

Amaliy topshiriklar.

1. 
   Kuyidagi asarlarda nafas va tovush yunalishi xususiyatlarini xarakterlab bering.
   

A) B.Umidjonov. «Lapar»
B) B.Umidjonov. «Guzal»

2. 
   Kuylayotgan asaringizdagi nafas olishga e’tibor bering.
   

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   N. SHarofieva. «Xorshunoslik» T. 1987y.
   
2. 
   G.Mamishla. Vokalьnoe vospitaniya detey. M. 1967y
   
3. 
   N. Koziev. Xor dirijyorligi xrestomatiyasi.