5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

28.2. Gidravlikalıq sekiriw túrleri

Gidravlikalıq sekiriw tiykarınan eki túrge bólinedi:

1) jetilisken:
h¹¹ / h¹>2 hám a> h¹, (28.1)
2) jetilispegen (tolqınsıyaqlı):
h¹¹ / h¹˂2 hám a˂ h¹, (28.2)
Gidrotexnikalıq qurılıs arqalı ótip atırǵan aǵım tınısh emes halattan tınısh halatqa tómendegi gidravlikalıq sekiriwler arqalı ótedi (28.3-súwret):
a) gidravlikalıq sekiriw jaqınlasqan halatta ámelge asadı, bunda:
h¹¹=h_b, (28.3)
h_b – kanaldaǵı tereńlik.
b) gidravlikalıq sekiriw uzaqlasqan halatta ámelge asadı, bunda:
h¹¹>h_b, (28.4)
v) gidravlikalıq sekiriw kómilgen halatta ámelge asadı, bunda:
h¹¹< h_b, (28.5)

28.3-súwret

28.3. Gidravlikalıq sekiriwdiń tiykarǵı teńlemesi

Gidravlikalıq sekiriwdi esaplawda tómendegi tiykarǵı máseleler anıqlanadı:

1) h¹ hám h¹¹ tutas tereńliklerdi anıqlaw;
2) sekiriw biyikligi a nı anıqlaw.
Bul úlkenikler gidravlikalıq sekiriw teńlemesinen paydalanıp tabıladı. Tómende prizmatikalıq gorizontal ańǵar ushın gidravlikalıq sekiriw teńlemesin keltirip shıǵaramız (28.4-súwret).

28.4–súwret.

Usı maqsette AВCD bólek ushın suyıqlıq aǵımınıń háreket muǵdarı teńlemesin jazamız. Bizge teoriyalıq mexanika kursınan belgili, háreket muǵdarınıń arttırması orın almasıwǵa májbúrlewshi kúshler impulsleriniń jıyındısına teń boladı, yaǵnıy:

∆(m) = m∆ = ∑f_i ∆t, (28.6)
yamasa
α₀ρQ(₂ - ₁) = T0_s+G_s+R_s+P_s, (28.7)
bul jerde m-suyıqlıq massası (m=ρv; V=Q∆t ); ₁ hám ₂-aǵımnıń AВ (1-1) hám СD (2-2) kesimlerdegi ortasha tezlikleri (∆=₂-₁; ₁=Q/ω₁ hám ₂=Q/ω₂); ∑f_i-tásir etiwshi kúshlerdiń S kósherine proeksiyaları jıyındısı, olar tómendegilerden ibárat: T0_s-sırtqı súykeliw kúshleriniń S kósherine proeksiyası (bul úlkenlik júdá kishi bolǵanlıǵı sebepli onı itibarǵa almaw múmkin, yaǵnıy T0_s=0); G_s-AВСD bólektegi suyıqlıq awırlıǵınıń S kósherine proeksiyası (G_s=0); R_s-reaksiya kúshiniń S kósherine proeksiyası (R_s=0); P_s-AВСD bólekke tásir etiwshi gidrostatikalıq basım kúshi teń tásir etiwshisiniń S kósherine proeksiyası.
Gidrostatikalıq basım kúshiniń teń tásir etiwshisi P_s tómendegishe anıqlanadı:
P_s=Р₁-Р₂=ω₁u₁γ- ω₂u₂γ, (28.8)
bul jerde Р₁ hám Р₂ –tiyislisinshe AВ hám СD kesimlerge tásir etiwshi gidrostatikalıq basım kúshleri; ω₁ hám ω₂ - aǵımnıń AВ hám CD kesimlerdegi háreketleniwshi kesim maydanları; y₁γ hám y₂γ – aǵımnıń AB hám CD kesimler awırlıq oraylarındaǵı gidrodinamikalıq basımları. Joqarıdaǵılarda esapqa alıp, (28.7) teńlemeni tómendegi kóriniske keltiremiz:
α₀ρQ(Q/ω₁ - Q/ω₂) = γ(ω₁u₁- ω₂u₂), (28.9)
yamasa
α₀(ρ/γ)Q(Q/ω₁ - Q/ω₂) = ω₁u₁- ω₂u₂, (28.10)
Bul teńlemede ρ/γ=1/g ekenligin esapqa alsaq, onda:
α₀Q²/gω₂ + ω₂u₂ = α₀Q²/gω₁+ ω₁u₁, (28.11)
Aqırǵı (28.11) ańlatpa gidravlikalıq sekiriwdiń tiykarǵı teńlemesi bolıp tabıladı.