Anorganik kimyo
Download 5.87 Mb. Pdf ko'rish
|
|
+ 8C0 2
+2
+3
7
+3
6
+6
2
2
7
3 2
2 2 3
Texnikada ishlatilishi. Tarkibida 1—2% Cr tutgan po'lat qattiq va mustahkam bo'ladi. Po'latda 12% xrom bo'lganda zangla- maydigan po'lat hosil bo'ladi. Xrom metall buyumlarni qoplashda ishlatiladi, masalan, eltiral, nixrom, xromal. Xrom (II) birikmalari. Cr + 2
nihoyatda beqaror birikmalar hosil qiladi. Ular kuchli qatarvchilardir. CrO — qora kukun. Qizdirilganda suyultirilgan HCI bilan ta’sirlashadi. Xrom (II) oksid kislotalarda eriydi: CrO+2HCl= CrCl 2
Maydalangan xrom kislotalardan vodorodni siqib chiqaradi: Cr+2HCI=CrCl 2
2
Havo kislorodi ishtirokida Cr2+ oksidlanadi: 4CrCl 2
2
3
Cr(OH ) 2
— sariq rangli. Tuzlaridan olinadi: CrCl 2
2
2
2
2
) 3
2
[Cr(H 2
Cr(CH 3
Xrom(III) birikmalari. Terichilik sanoatida xrom tuzlaridan pishiq xromli terilar olishda ishlatiladi. Cr3+ birikmalari barqaror. Cr 2
3
2
3
2
2
7
2
4
3
2
4
2
2
3
S + K 2
2
7
3
) 3
= 3H20 + Cr 2
3
4
2
2
7
2
2
3
natijasida meta- va ortoxromitlar hosil bo'ladi: CrCl3+ 3NaOH = Cr(OH ) 3
+ 3NaCl Cr(OH ) 3
+ 3HC1 = CrCl 3
Cr(OH ) 3
+ 3NaOH = Na 3
H C r0 2
Cr 2
2
H 3
3
6
3
3
Xrom (III) gidroksidi kuchli oksidlovchilar ta’sirida ishqoriy muhitda Cr +6
2Cr(OH ) 3
+ KC103+ 4KOH = 2
7
3
2
2
6
2
3 Na 3
2
4 ) 3
ni olish mumkin. Oksidlovcilar sifatida bo'lsa Cl2, I2, NaC103, N a N 0 3, H 2
2
+3
xrom (III) nitrat, xrom (III) xlorid), xrom (III) anion holda bo'lsa (C r02- ), yashil rangli bo‘ladi( natriy xromit, kaliy xromit). Kaliy xromli achchiqtoshga oz miqdorda ishqor qo'shsak, xrom(III) gidroksid cho'kmaga tushadi. U amfoter bo'lganligi uchun kislotalarda ham ishqorlarda ham oson eriydi: 2Cr(OH ) 3
+ 3H 2
4
2
4) 3
) 3
+ KOH = KCr0 2
yashil rang Xrom (III) tuzlari gidrolizga uchraydi. Jarayon kation mexa- nizm bo'yicha boradi: [Cr(H 2
6
3
2
5
2
3
[Cr(H 2
2
3
[Cr0H(H 2
2
2
2
3
[Cr0H(H,0)5]2++ H 2
2
2
4
3
Cr 2
3
3
2
2
3
2
3
) 3
+ 3H2S Cr3+ tuzlari eritmadan kristallogidratlar holida ajraladi: CrCl 3
2
6
plekslar hosil qiladi: [Cr(H 2
6
3
[Cr(H 2
5
2
[Cr(H 2
4
2
ko 'k binafsha rangli och yashil rangli to ‘q yashil rangli
3
6
3
5
2
Кз[Сг(ОН)6] K 3
Xrom (VI) birikmalari. Xrom (VI) oksidi, xromat kislotasi- ning angidridi - to‘q qizil rangli ignasimon kristallga ega (suyuqla nish harorati 197°C). Suvda oson eriydi. Bunda xromat kislotasi hosil bo'ladi: K 2
2
7
2
4
2
4
3
3
2
2
4
2
4
2
2
7
Suyultirish ortishi bilan muvozanat H 2
4
8
8
2 4 2 2 3
2 4
2 3 2
2
2
7
2
3
2
4
2
(III) oksidiga ishqor va oksidlovchi qo'shilsa, xromatlaiga o'tadi: Cr.0. + 3NaN0, + 4NaOH = 2Na,CrO, + 3N aN 0,+ 2H,0 2 3
3 2 4 2 2 Agar natriy xromatga kislota qo'shilsa, muvozanat chapga suriladi. Agar ishqor qo'shilsa, muvozanat o'ngga suriladi: 2Na 2
4
2
4
2
2
7
2
4
2
2
7
2
4
3H2S + K,Cr 2
7
2
4
2
4) 3
4
2
2
Xromatlar xromning (III) tuzlarini ishqoriy sharoitda oksidlab oson olinadi: 2CrCl 3
2
2
2
4
H 2
2
3
mumkin. Bixromatlar olish uchun xrom (III) tuzlariga kislotali muhitda kuchli oksidlovchilar P b 02, K M n04, N a B i0 3
2Cr(N0 3
3
3
3
2
2
7
3
3) 3
+ 2H20 Xromning peroksid shaklidagi birikmalari ma’lum. Ular peroksikislotalar deyiladi: 4Cr0 3
2
2
2
4
2
2
8
2
4) 3
2
2
2
3
e f ir d a K 2
2
7
2
2
2
4
5
2
4
2
2
2
2
2
4
2
4
2
4
6
chanligi yaxshi. Natriy dixromatga kaliy xlorid ta’sir ettirilib kaliy dixromat olinadi. Suvda yomon eriydigan xromatlar qatoriga PbCr0 4
4
6
rangli kukun. MoF 6
6
M o 0 3
kam eriydi. Bu oksid ishqorlarda erib molibdatlar hosil qiladi. Molibdatlarga nitrat kislotasi ta’sir ettirilsa, H 2
4
4
6
2
2
7
dozasi 0,3 g ni tashkil etadi.Xrom birikmalari terini qizartirib dermatitlar paydo bo'lishiga olib keladi.Kaliy dixromat terichilik, tekstil, lak bo‘yoq va farmatsevtika sanoatida ishlatiladi. Qo'rg'oshin xromat sariq bo'yoq tayyorlashda qo'llaniladi. Kaliy dixromatning to'yingan eritmasi hamda konsentrlangan sulfat kislota teng hajmda aralashtirilsa, xrompik deyiladi. Bu aralashma juda kuchli oksidlovchi u bilan kimyoviy idishlar yuviladi. Davlat farmakopeyasida vodorod peroksidi eritmasining chinli- gini aniqlash uchun quyidagi reaksiya tavsiya etiladi: K 2
2
7
2
2
2
4
2
4
2
6
Biperoksixrom kislota (H 2
(H C r05) ko'k rangli bo'lganligi uchun o'ziga xos rang hosil bo'ladi. V I В guruh elementlarining farmatsiyadagi ahamiyati. Xrom va molibden muhim biologik ahamiyatga ega elementlar qato riga kiradi. Protein va nuklein kislotalari tarkibida xrom borligi aniqlangan. Xrom organizmda glukoza o'zlashtirilishi uchun zarur moddadir. Odam organizmida 6
ning ishemik kasalliklarida, surunkali xolesistitda, jigar xastaligida xrom yetishmasligi aniqlangan. Molibden o'simlik va hayvon organizmlari tarkibiga kiradi. To'qimalarda molibden azot almashinuvi jarayonlarida (ksantin va purinning sut vajigarda oksidlanishi) katalizator vazifasini bajaradi. Mis, rux, marganes va temir bilan birga molibden ham «hayo- tiy metallar» deb ataladi. Molibden organizmda turli komplekslar hosil qiluvchi moddalar sifatida ishtirok etadi. 1. Quyidagi o'zgarishlarni amalga oshirish reaksiya tenglamalarini yozing: a) CrO -* Cr 2
3
2
4
2
3
2
3
4
) 2
) 3
-> NaCr0 2
2
4
BaCr0 4
2
3
2
4) 3
^ К,Сг 2
7
2
3
2 1 ,8
g Cr 2
1,68 1
3.
2 6 ,2
2 0
% li natriy gidroksid eritmasidan necha ml sarf bo'ladi? (Javob: 32,79
ml). 4. Xromli aralashma nima? Uni qizdirganda boradigan reaksiya tenglamasini yozing. 5. Molibdat kislota sulfat, nitrat kislotalari bilan qanday birikmalar hosil qiladi? Bu reaksiyalar molibdat kislotaning qanday xossasini namoyon qiladi? 6
4
7.
Download 5.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|