Fanidan O‘quv-uslubiy majmua qarshi – 2020


Download 1.09 Mb.
bet51/130
Sana07.05.2023
Hajmi1.09 Mb.
#1439615
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   130
Bog'liq
Мажмуа. Тарихий грамматика. 2021-2022

Ega quyidagi ma`no xususiyatlarini bildiradi:
1. Harakat, holat va belgini bildiradi: Hamul besh-on kunde abtar devananiu bozaxanada pana vir vzidek abtar boyniuniu chapiub vldurdi (Nav.XM).
2. Ish-harakat ob`ektini bildiradi: Vazirga bu xabar yetishti (Nav.TMA).
3.Ish-harakatning o'rnini bildiradi: Va ul hazratniun mubarak murnadi Jom vilayatiuda Jarjud qasabasiudadur (Nav.MN). .. .
4. Ish-harakat yoki belgining paytini bildiradi: Va Ialashniuc zamani besh yiuldiun juzviy Oksukdur (Nav.TMA). Tarkibiga kura ega sodda va murakkab turlarga bo’linadi.
Sodda ega bir so’z shakli bilan ifodalanadi
Murakkab ega bir tushunchani ifodalovchi turg’unlashgan so'zlar birikmasidan iborat bo'ladi: Bu she`rga uazrat Mahdumi Nuran javab aptiubturlar (Nav.MN).
Kesim gap tarkibida muhim o’rin tutadigan bosh bo'lakdir, shuning uchun ham u sodda gaplarda muhim poziciya tutadi. Kesim tuzilishi va ifodalanishiga ko'ra quyidagi turlarga bo’linadi:
Sodda kesim bir so’z shakli bilan ifodalanadi. Sodda kesimlar kdysi suz turkumi bilan ifodalanishiga qarab sodda fe`l kesim va sodda ot kesimlarga bo'linadi. Sodda fe`l kesimlar fe`l, uning sifatdosh va ravishdosh shakllari bilan
Ifodalanadi.
Sodda ot kesimlar fe`ldan boshk,a suz turkumlari bilan ifodalanadi: Yalgan apthuchiu gaflatdadur (Nav.MQ). Ul ham Andiujpndiundur (Nav.MN).
Murakkab kesimlar bir necha so'zlardan iborat bo’ladi. Ular ham sodda kesimlar kabi murakkab fe`l kesim va murakkab ot kesk
Murakkab fe`l kesim adabiyotlarda sostavli kesim deb ham yuritiladi. Murakkab fe`l kesimlar asosan kumakchi suz kushilmasidan iborat buladi.
Murakkab ot kesimlar ot+fe`l va ot+bog’lama nushilmalaridan iborat buladi: Va Shamda alarga kop muridlar payda boldiular (Nav.NM). Jami` darveshler uaziur grdilar (Nav.NM).
eski o’zbek tilida ham xuddi hozirgi o’zbek tilidagidek, ot kesimlar tarkibida -tur, -men, -siz, -biz kabi

Download 1.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   130




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling