Iqtisod moliya

2-§. Tovar va uning xususiyatlari haqidagi nazariyalar 
Bozor iqtisodiyoti tovar ishlab chiqarishga asoslangan iqtisodiyotdir. Shuning uchun ham 
bozor iqtisodiyotining markaziy kategoriyasi tovar bo’lib, uning tarixiy va mantiqiy 
o’tmishdoshi umumiy tarzda «ne’mat» deb ataladi. 
Ne’matlar nihoyatda xilma-xil. Ularni turli jihatlariga ko’ra guruhlarga ajratish mumkin. 
1. Ehtiyojlarni qondirishiga ko’ra: 
a) individual ehtiyojlarni qondiruvchi ne’matlar. Bularga 
iste’mol buyumlari va ishlab chiqarish vositalari kiradi. Bu tovarlarni asosan nodavlat sektori 
iste’mol qiladi; 
b) ehtiyojlarni birgalikda qondiradigan ne’matlar. Bular kutubxona, muzeylar, meditsina 
xizmati, maktab, institut, saroylar, sport komplekslari va hokazolar; 
v) ijtimoiy ne’matlar. Bular tovar bo’lmaydi, ularga jamoat xavfsizligini, aholi tinchligini 
saqlash, o’t o’chirish, milliy mu-dofaa va boshqalar kiradi. 
2. Ne’matlarni serob yoki kamyobligiga ko’ra iqtisodiy va noiqtisodiy guruhlarga 
ajratiladi. 
Iqtisodiy ne’matlar, bu iqtisodiy faoliyat bilan bog’liq cheklangan ne’matlar bo’lsa, 
noiqtisodiy ne’matlar esa tabiat tomonidan cheklanmagan tarzda in’om etilgan. Noiqtisodiy 
ne’matlarni yaratish uchun hech qanday kuch sarflanmagan. Bu ne’matlar tabiatda erkin, 
insonning ma’lum bir ehtiyojini qondirish uchun etarli darajada (havo, suv, quyoshning 
yorug’ligi, issiqligi va hokazo shunga o’xshash) mavjud. Jamiyat taraqqiyotining ma’lum bir 
bos-qichida iqtisodiy ne’matlar tovar shaklini oladi (2- bob). 
Ma’lumki, tovar ishlab chiqarish ijtimoiy mehnat taqsimoti va ishlab chiqaruvchilarning 
mulk egasi sifatida iqtisodiy jihatdan alohidalashuvi tufayli vujudga kelgan. 
Tovar deb insonning biron-bir ehtiyojini qondirib, ayirboshlash uchun ishlab 
chiqarilgan ne’matga aytiladi. 
 Ko’rinib turibdiki, tovar ikki xossaga ega: 
a) biron-bir ehtiyojni qondirish; 
b) ma’lum miqdordagi tovarni boshqa tovarga almashish xossasi. 
Tovarning insonning biron-bir ehtiyojini qondirish xossasi iste’mol qiymati deyiladi. 
Tovarning iste’mol qiymati uning naf keltirishida ifodalanadi.