M a r ip o V, М. Fayziyeva, S. D o t t o y e V web texn ologiyalari

4.2. H TTP protokoli va ma’lumotlarni serverga 
jo‘natish metodlari
Internet foydalanuvchi va tarm o q o'rtasidagi interfeysni am aliy 
darajagacha ta ’m inlaydigan, fizik daraja bilan ikkilam chi m a’lum otni 
uzatishda fizik aspektlarga bog'liq ko'p darajali prinsip asosida quril- 
gan.
H T T P — bu, Intern etda giperm atnli m a’lum otni alm ashtirish 
uchun ishlangan am aliy daraja protokoli.
H T T P serverga jo ‘natadigan to ‘liq so‘rovlar ko‘rsatm alari m eto d ­
lari yig‘indisidir. Bu m eto dlar resursni ko‘rsatish uchun jo ‘n atm alar 
(ssilkalar) tartibiga asoslanadi, ushbu m etod qo‘llan ilishi kerak 
bo ‘lganda resursning joylashgan joyini (U niversal Resourse Locator, 
U R L ) yoki uni universal nom ini (U niversal Resourse N am e, U R N ) 
topadigan universal identifikatorlari (U niversal Resourse Identifier, 
U R I) qo‘llaniladi.
H T T P protokoli qo'llanilayotgan vaqtda tarm o q ichida xabar 
jo ‘natish xuddi In tern et (R F C -8 2 2 ) pochta xabari form atiga yoki 
M IM E (M ultipurpose Internet M ail Exchange) xabarlar form atiga 
o ‘xshash form atda yuboriladi.
H T T P SM T P (elektron pochta protokoli), N N T P (xabarlar jo ‘- 
natish protokoli), F T P (fayllar jo 'n atish protokoli), G op her va 
WA1S kabi mavjud Internet protokollariga ruxsat beruvchi har xil 
foydalanuvchi dasturlari va shlyuz dasturlari kom m unikatsiyasi 
uchun q o ila n ila d i. H T T P shunday shlyuzlarga oraliq server-dasturlari 
(proxy) da m a’lum otlarni yo‘qotishlarsiz jo ‘natish uchun yaratilgan.
P ro to k o lso ‘ro v /jav o b p rin sip in iam alg ao sh irad i. M ijozso‘rayotgan 
d a stu r javob berayotgan dastur-serverdan quyidagilarni so‘raydi:
Ruxsat m etodi;
U R I m anzili;
Protokol versiyasi;
U zatilayotgan m a’lum otlar tipi haqidagi xabarni (M IM E dagi 
form aga o ‘xshash), so‘rov jo ‘natgan m ijoz haqida m a’lum otni;
Server javobi:
Protokol versiyasi va qaytish kodi (m uvaffaqiyatli yoki xatoli) 
chiquvchi qator holati;
Server haqidagi m a ’lum ot, m eta m a ’lum ot (xabar m undarijasi 
haqida m a’lum ot) va xabar tan asin i m ujassam lashtirgan xabar.

---

M ijoz va server o ‘rtasid a aloqa o'rn atilay o tg an d a kim ochishi yoki 
yopishi protokolda ko‘rsatilm aydi. Q oidaga asosan aloqa o ‘rnatishda 
m ijoz o chadi, server b o ‘lsa javob jo ‘n a tilg a n d a n keyin o ‘rtadagi alo- 
qani uzadi.
Serverga so‘rov qanday shaklda jo ‘n a tilish in i to 'liq ro q ko‘rib 
chiqam iz.