M a r ip o V, М. Fayziyeva, S. D o t t o y e V web texn ologiyalari

4.3. Mijoz so‘rovi shakli
M ijoz serverga ikki xil: to ‘liq yoki qisq artirilg an shaklda so‘rov 
jo ‘natadi. U shbu so‘rovlar m os holda to ‘liq so‘rov va oddiy so‘rov 
deb aytiladi.
O ddiy so‘rov ruxsat m etodi va resurs m an z ilin i m ujassam lashti- 
radi. Buni to iiq ro q shunday yozish m um kin:
< O ddiy-so‘rov> := < M etod> < probel belgisi>
< So‘ralayotgan -U R I>
M etod tariqasida G E T, POST, H E A D , PU T, D E L E T E va 
boshqalarni ko‘rsatish m um kin . U la r ichida kengroq tarqalganlari 
haqida keyinroq aytib o 'ta m iz .
Oddiy so‘rovga m isol:
G E T h ttp ://p h p b o o k .in fo /
Bu yerda G E T — ruxsat m etodi, ya’ni so'ralayotgan resurs- 
ga q o lla n ilis h i kerak b o ig a n m etod, h ttp ://p h p b o o k .in fo / esa 
so‘ralayotgan resursning U R L -m a n z ili.
To‘liq so‘rov esa q ator holati, bir n ech ta sarlavhalar (so‘rov sar- 
lavhasi, um um iy sarlavha va m undarija sarlavhasi) va so‘rov tan asid an
iborat b o lis h i m um kin. To‘liq so‘rovning um um iy k o 'rin ish in i qu- 
yidagicha yozish m um kin:
< to ‘liq so‘rov > := < q ator holati >
(Cum umiy sarlavha> < so'rov sarlavha>
)

[]
Bu yerda to ‘rtb u rch ak qavslar m uqobil v arian tn in g vertikal 
chiziqlar ustida ko‘rsatilgan sarlavhaning keraksiz elem entlarini 
anglatadi. Bu yerda < qator holati> So‘rov m etodi va U R I resursini 
(xuddi oddiy so‘rov kabi) va b u n d an tash qari H T T P p rotokolining
qo‘llanilgan versiyasini o ‘z ichiga oladi. M asalan, tashqi d a stu rn i 
chaqirish uch u n quyidagi q ator holatiga ta ’sir qilish m um kin:

---

PO ST h ttp ://p h p b o o k .in fo /cg i-b in /test H T T P /1.0
Bu holda PO ST m etodi va H T T P protokolining 1.0 versiyasi 
qo'llanilyapti.
So‘rovning ikki shaklida ham so‘ralayotgan resursning U R I si 
m u h im o ‘rin egallaydi. Ko‘pincha U R L -resu rs m anzili sifatida U R I 
ishlatiladi. Serverga m urojaat qilayotgan vaqtda U R L n in g to ‘liq 
shaklini ham , qisqartirilgan shaklini h am qo‘llash m um kin.
To‘liq shakli protokolga ruxsat toifasini, resurs serveri m an zilin i 
va serverda m an zil resursini o ‘z ichiga oladi (6.2-rasm ).
Q isqartirilgan shaklda esa protokol va server m anzili server 
asosidan m an baning faqatgina qayerda joylashganligini ko‘rsatadi. 
To‘liq shaklda agar m u m k in bo‘lsa, so‘rovni boshqa serverga jo ‘natib 
yuborish h am q o lla n ila d i. A gar bitta server bilan ishlanayotgan 
bo'lsa ko‘pincha qisqartirilgan shakl ishlatiladi.