Маъруфжон йўлдошев


Download 240.02 Kb.
bet5/37
Sana01.03.2023
Hajmi240.02 Kb.
#1240139
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   37
41


хусусиятини очиб берувчи киноявий тагмаъноли кулги яратувчи номлар Саид Ахмад ва бошка ёзувчиларнинг хажвий асарларида жуда куп учрайди. Гойибназар Пинхонов, Олди Соттиев, Тижоратхон каби антропонимларда ёзувчининг кинояси аник сезилиб туради. Тогай Мурод асарларидаги антропонимларнинг услубий кулланиши хакида тадкикодчи МДосимова куйидагиларни ёзади: «Дехконкул - асардаги асосий кахрамон. Дехкон - асосий касби экин экишдан, дехкончиликдан иборат киши. Лекин ёзувчи Дехкон сузига узбек исмларига кушиб айтиладиган -бой, -жон, -бек каби шакл хосил килувчи кушимчаларни эмас, айнан «кул» морфемасини кушади. Бунда кул сузининг кучма маънодаги «кимсага кур-курона хизмат килувчи, буйсунувчи, итоатгуй, малай, хизматкор» семалари юзага буртиб чикади. Натижада шуролар мустамлакаси даврининг муте, итоатгуй, хокисор курбони булган Дехконкул образи китобхон куз унгида яккол намоён булади»
76 ва узок сакланиб колади. ^ахрамоннинг хаёти, такдири ва рухияти билан унинг исми уртасидаги мувофикликдан экспрессив эффект юзага келган. Бу албатта ёзувчининг лисоний махорати хисобланади ва бундай холатларни тадкик этиш оркали ёзувчининг поэтик оламига кириб борилади.
Назорат учун савол ва топшириклар

  1. Бадиий матннинг морфологик хусусиятлари деганда нимани тушунасиз?

  2. Ижобий ва салбий буёкдор сузларнинг эстетик вазифаси деганда нимани тушунасиз?

  3. Анторпонимларнинг услубий хусусиятлари хакида маълумот беринг.

  4. Морфологик параллелизм деб нимага айтилади?

5Душимчалардаги синонимия, омонимия ва антонимиядан бадиий матнда нима максадда фойдаланилади?
Бадиий матннинг синтактик хусусиятлари
Бадиий нуткнинг таъсирчанлигини таъминлашда синтактик усулдан кенг фойдаланилади. Экспрессивликнинг намоён булиш шаклларини теран тадкик килган тилшунос Адхам Абдуллаев «синтактик градация, синтактик синонимия, богловчиларнинг махсус кулланиши, антитеза, монолог, сукут, инверсия, такрорий гаплар, риторик сурок» каби услубий фигуралар «фикрнинг ута таъсирчан ифодаланиши»га хизмат килишини таъкидлайди.77 «Бадиий текстнинг лингвистик тахлили» китоби муаллифлари синтактик фигураларнинг куйидаги асосий куринишлари мавжудлигини баён килишади: «анафора, эпифора, такрор, антитеза, градация, эллипсис, аллитерация, риторик сурок кабилар»78 Бу услубий воситалар мавзуга алокадор булган деярли барча адабиётларда учрайди. Умумлаштирадиган булсак куйидаги холат юзага чикади: 1.Синтактик параллелизм. 2.Эмоционал гап. З.Риторик сурок гап. 4.Инверсия. 5.Эллипсис. б.Градация. 7.Антитеза.

  1. Фарклаш. 9.Ухшатиш.

Синтактик параллелизм. Бадиий матнда синтактик жихатдан бир хил шаклланган гаплар куп кулланилади. Тилшуносликда бундай курилмалар параллелизм атамаси остида урганилади. Параллелизм (юнонча, parallelos-ёнма-ён борувчи) ёнма-ён гаплар, синтагмаларнинг бир хил синтактик курилишга эга булиши. Масалан: Ошхона тараф кулок тутади. Дарвоза тараф кулок тутади. Молхона тараф кулок тутади. Овоз каердан келяпти - билолмайди (Т.Мурод). «Параллел бирликларнинг асосий вазифаси фикрга изох бериш ва, энг мухими, унга тингловчини тула ишонтира олишдан иборат. Улар тил услубий воситаларининг бойиши манбаларидан бири булиб, поэтик нуткда куп кулланадиган, энг махсулдор ва таъсирчан синтактик бирлик хисобланади». 79 Бир хил шаклланган гаплар бадиий нутк таъсирчанлигини бойитиш билан бирга маънони кучайтиришга ва фикрнинг батафсил - атрофлича ифодаланишига, тасвир объекти билан боглик маълумотлар


76 ^осимова М. Бадиий нутк индивидуаллигининг лингвистик хусусиятлари.-Андижон, НД., 2006


77 Абдуллаев А. Уша асар. 58-б.


78 Уринбоев Б., ^унгуров Р., Лапасов Ж. Бадиий текстнинг лингвистик тахлили.-Т., 1990, 34-б.


79 Шукурув Р. Синтактик параллелизмнинг услубий ваз-лари.//УТА., 2004, №2, 73-б.



Download 240.02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling