Oila psixologiyasi akadem ik litsey va k asb-h u n ar

Jinsiy balog‘a tg a yetish haqida tushuncha. O 'sm irlik davri- 
d a kuzatilad igan x a ra k te rli holatlardan biri jinsiy baIog‘atga 
y etishd ir. Jinsiy b a lo g ‘atg a yetish q an d ay am alg a oshadi. Jinsiy 
b e z la r va u bilan b o g ‘liq b o ‘lgan jin siy b elg ilar bola hali o n a
q o rn id alig id ay o q p a y d o b o ‘ladi va bola tu g ‘ilganidan boshlab 
to o ‘sm irlik d a v rig a c h a jin siy riv o jlan ish n i belgilab beradi. 
Jin siy bezlar va u la r n in g vazifalari b o lani rivojlanish jara y o n i- 
n in g yaxlitlig i b i la n u zv iy b o g iiq b o i a d i . O n to g e n e tik
ta ra q q iy o tn in g m a ’lu m b ir bosqichida jin siy rivojlanish keskin 
jad a lla sh a d i va fiz io lo g ik jin siy yetuklik am alga oshadi. Jinsiy 
rivojlanishning te z la s h is h i va jinsiy b alo g‘atg a yetish davri jinsiy 
b a lo g ‘atga yetish d a v ri d eb ataladi va u aksariyat hollarda 
o 'sm irlik yoshiga t o ‘g ‘ri keladi. Qiz b o lala rn in g jinsiy balog‘at- 
ga yetishishi o ‘g ‘il b o la la rg a qaraganda 1—2 yil ilgarilab ketadi. 
Jin siy b a lo g ‘atg a y e tis h nisbatan in d iv id u al x arak terg a ega 
b o ‘lib, u vaqti va te m p ig a k o ‘ra turli b o lala rd a tu rlic h a kechishi 
m u m k in .
Jinsiy b a lo g ‘a tg a y e tish m uddati va u n in g jadalligi turlich a 
b o ‘lib, u k o ‘p la b o m illa rg a : salom atlik h o la ti, o v q atlan ish
x a ra k te ri, iq lim , m a is h iy va ijtim o iy -iq tiso d iy sh a ro itla rg a
bogMiq. B unda n a sliy xususiyatlar ham m u h im roi o ‘ynaydi.
N o q u lay m a ish iy s h a ro itla r, yetarlicha va t o ‘g ‘ri o vqatlan- 
m aslik, ularda z a r u r v itam in larn in g yetishm asligi, o g kir yoki 
q a y ta la n u v c h a n x a s ta lik la r jin siy b a lo g ‘a tg a y etish d avrini 
k ech ik tirib y u b o rish g a olib kelishi m u m k in . O d atd a katia sha- 
h a rla rd a o ‘sm irla rn in g jin siy balog‘atga yetishishi qishloq jo y - 
lardagiga q a ra g a n d a e rta ro q am alga oshadi.
Jinsiy b alo g‘a tg a y etish davrida g ipofiz va q alq o nsim o n 
b e z la r ajratib c h iq a ra d ig a n g o rm on lar t a ’siri ostid a o 'sm ird a
b o ‘y in in g o ‘sishi, ik k ila m c h i jinsiy b e lg ila rn in g rivojlanishi, 
o v o z n in g o ‘z g a rish i, m u sk u l k u ch ia rin in g o rtish i; ta n a n in g
ay rim qism larini j u n bosish i, ko‘krak b ezlarin in g rivojlanishi 
k ab ilar kuzatiladi.
Jinsiy b alog ‘a tg a y e tish bosqichlari. Jinsiy b alog‘atga yetish 
tekis kechadigan ja r a y o n em as. U m a ’lum b ir bosqichlarga 
boM inadi va u la rn in g h a r biri ichki sekretsiya bezlarinin g va bu- 
tu n o rg an iz m n in g o ‘zig a xos vazifalari bilan xarakterlanad i. Bu 
b o s q ic h la r b irla m c h i v a ik k ilam ch i jin s iy b e lg ila r m ajm ui 
b o ‘y ich a belgilanadi.

---

0 ‘g ‘il b o lalard a h am , q iz b o la la rd a h a m jin siy b a lo g ‘atg a 
yetish nin g 5 bosqichi farqlanadi (2 7 -jad v al).
27 
- j a
d 
v a
I
J in s iy b a l o g ‘a t g a y e tis h
Jinsiy riv o jlan ish n in g tezlashishi v a jin s iy b a lo g ‘atga y etish d a v ri — 
jin siy b alog‘atga y etish d av ri d eb atala d i
Jinsiy balog‘a tg a y e tish b o sq ic h la ri
I bosqich
P u b e rta t o ld i b o s-
q ich i — jin siy balo -
g ‘atg a y e tish d a n o l-
d in g i 
d a v r,
y a ’ni
ik k ila m c h i
jin s iy
b e lg ila rn in g
b o ‘l-
masligi
II bosqich
P u b e rta t 
b o s h la -
nishi, o ‘g ‘ il b o la ­
larda 
tu x u m d o n
o lc h a m i b ir o z k a t- 
ta la s h is h i, q iz b o ­
lalarda k o ‘k ra k b e z - 
larining t o ‘lish a b o - 
rishi
III b o sq ic h
0 ‘g ‘il b o la la rd a t u -
x u m d o n n in g k a tta -
lashishi d a v o m e ta -
d i, q iz b o la la r d a
su t b e z la rin in g ri- 
v o jla n is h i 
d a v o m
etad i
IV bo sq ich
0 ‘g ‘il b o la la rd a jin siy a ’zo eniga 
kengaya b o ra d i, tovush o ‘zgara- 
d i, 
s o m a to tr o p in n in g
yuqori 
d arajasi sa q la n ib q o la d i, qiz bo ­
la lard a su t b ez la ri ja d al rivojlana 
bo sh lay d i, a n d ro g e n va etsrogen 
g o rm o n la r k u ch li ajralib chiqa 
boshlaydi
V bo sq ich
0 ‘g ‘ü b o la la rd a jin s iy o r g a n -
la r va ik k ilam ch i jin s iy b e lg i- 
la r t o ‘ia riv o jla n ib b o ‘la d i, 
q iz b o la la rd a su t b e z la ri va 
jin s iy a ’z o la rn in g ju n b ila n
q o p la n is h i 
a y o l la m ik id e k
b o ‘ladi.

---

J in s iy b o s q ic h la r i b a lo g ‘a tg a y e tis h
B o s q ic h la r
0 ‘g ‘il b o la la rd a g i 
o ‘z g a ris h la r
Q iz b o lalardagi 
o ‘z g a rish la r
U m um iy
o ‘z g a rish la r
1 -b o s q ic h
I k k ila m c h i 
jin s iy
b e lg ila r 
h a li 
n a -
m o y o n b o ‘!m aydi.
Ik k ila m ch i 
jin s iy
belgilar hali n a m o - 
yon b o ‘lm aydi.
2 -b o s q ic h
Y u z la rd a , 
q o 4 t i q
osti va q o v s o h a la r i- 
d a
m a y in
tu k la r
o ‘sa b o sh la y d i
K o‘k rak
b e z la ri 
riv o jlan ish i, q o ‘ltiq 
o sti, qo v so h a sid a
m ay in tu k la r o ‘sa 
boshlashi kuzatiladi.
B o‘y c h o ‘zili- 
s h i, ich k i va 
ta s h q i 
jin s iy
a ’z o la r 
o ‘l- 
c h a m la r i n in g
k a t t a l a s h i s h i
kuzatiladi.
3 -b o s q ic h
B a d a n d a g i 
tu k la r
q a lin la s h ib , d a g 'a l-
la s h a d i, 
u la r n in g
m a y d o n i 
k e n g a y ib
b o ra d i. O v o z to n i 
a n c h a g in a
d a g 'a l-
lashib q o la d i.
K o‘krak b e z la rin in g
rivojlanishi 
d a v o m
e ta d i, jin s iy a ’z o - 
larni tu k q o p la s h i 
qov to m o n kengayib 
boradi
B o ‘y 
o 's is h i 
t e z l a s h a d i ,
jin s iy a 'z o la r
k a t t a l a s h i s h i
d av o m etadi.
4 -b o s q ic h
Jin siy a ’z o la r e n ig a
ken g ay a b o ra d i, b a - 
d a n n in g tu k b ila n
q o p la n is h i ja d a ll a -
sh a d i, y u z la rd a so - 
q o l, 
m o ‘y lo v n in g
m a y in tu k ia r i d a -
g 'a lla s h a b o s h la y d i, 
tu n g i p o lly u ts iy a la r 
d e y a rli 
b a r c h a d a
k u za tila b o sh la y d i
. K o‘krak b ez la rin in g
rivojlanishi te z la sh a - 
di, b ad a n n in g b a ’zi 
joylarini tu k q o p la - 
nish sohalari k a tta - 
la rn ik ig a 
y a q in ro q
ho la tg a kela b o s h ­
laydi, 
h ay z 
d av ri 
m o 4 a d illa sh a b o s h ­
laydi.
Y u z va b a ­
d a n n in g
ay - 
rim jo y la rig a
h u s n b u z a r l a r
c h iq a
b o s h ­
laydi.
5 -b o s q ic h
Jin siy
a ’z o l a r
va 
ik k ila m c h i 
jin s iy
b elg ilar t o ‘la riv o j- 
lanib b o 'la d i
K o‘krak b e z la ri ri- 
vojlanishi 
k a tta la r-
nikiga te n g la s h a d i, 
hayz davri tu rg ‘u n - 
lashadi

---