O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

19.1-jadval
Tovarlarni avgustdan dekabrgacha bo'lgan davr ichida sotuvchilar
kesmasidagi sotilishining hisoboti

Sotuvchining F.I.O.	avgust	sentyabr	oktyabr	noyabr	dekabr	Jami
Axmedov K.	345	234	344	266	354	1543
Anvarov B.	123	376	453	243	354	1549
Bazarov A.	243	423	354	244	142	1406
Inamov D.	224	123	412	311	312	1382

2. 
   jadval
   

Tovarlarni o'sha davr ichida har bir sotuvchi tomonidan xaridorlar
kesmasidagi sotilishining hisoboti

Xaridorning F.I.O.	avgust	sentyabr	oktyabr	noyabr	dekabr	Jami
Usupov A.	45	24	44	66	34	213
Ganiyev T.	23	37	53	43	54	210
Saidov D.	43	42	34	44	42	205
Umarov U.	24	13	12	11	12	72

2. 
   jadval
   

Tovarlarning o'sha davr ichida tovarlar kesmasi sotilishining hisoboti

Tovar	avgust	sentyabr	oktyabr	noyabr	dekabr	Jami
1-товар	425	124	441	616	134	1740
2-товар	233	317	513	413	514	1990
3-товар	413	412	314	414	421	1974
4-товар	214	131	121	111	121	698

Quyidagi keyingi 19.4-jadvalda boshqaruvning har xil tashkiliy darajalarida faoliyat yurituvchimarketing axborot tizimlariga misollar keltirilgan.

2. 
   - jadval
   

Marketing sohasidagi axborot tizimlariga misollar

rri • • Tizim	Bayon qilish	Tashkidiy daraja
Buyurtmalarni ishlab chiqish	Buyurtmalarni kiritiah, ishlab chiqish va kuzatib borish	Operatsion
Bozorning tahlili	Bozorlarni indikatsiyalash	Bilimli
Narxlarni tashkil qilishning tahlili	Asosiy tovarlar va xizmatlarga narxlarxlarni belgilash	Taktik
Sotishlar bilan vaziyatlarni bashorat qilish	Sotishlarning 5-yillik bashoratlarini tayorlash	Strategik

Strategik darajada sotish va marketing tizimlari bozor konyukturasini kuzatib boradilar, uning o'zgarishlarin bashorat qiladilar, yangi tovarlar vaxizmatlarni rejalashtirish va yaratishga yordam beradilar, hamda raqib kompaniyalar faoliyatidoimiy monitoringini olib boradilar. Boshqaruv darajasida bu tizimlar reklama kampaniyalari vayangi tovarlarni ilgari siljitish bo'yicha kompaniyalarni o'tkazishda yordam beradilar, hamda narx siyosati bo'yicha qarorlar qabul qilishga ko'maklashadilar. Ular sotishlarning ta‘riflarini tahlil qiladilar va sotuvchilir ishining samaradorligini baholaydilar. Taktik darajada sotish va marketing tizimlari bozor tadqiqoti va marketing tahlilini o'tkazishda yordam beradilar. Operatsion darajada - istiqbolli buyurtmachilarni topish va ular bilan aloqalar o'rnatish, sotishlar monitoring o'tkazish, buyurtmalarni ishlab chiqish va tovar iste'molchilarini qo'llab quvvatlashga ko'maklashadilar. Tizimlar sotilgan tovarning har bir birligi haqida keyinchalik tahlil qilish uchun ma‘lumotlarni to'playdilar.
Shunday qilib, marketingning axborot tizimlari - bu tashkilot mahsulotlari va xizmatlari iste'molchilarining doirasini, ularning so'rovlari va ehtiyojlarini belgilash, bu zaruriyatlar va so'rovlarni qanoatlantiruvchi mahsulotlar va xizmatlarni rejalashtirish va yaratish, ularni reklama qilish va ilgari siljitsh, hamda iste'molchilar bilan aloqalarni ushlab turishga yordam beruvchi tizimlardir.
Avval ta‘kidlab o'tilganidek, Internet alohidagi buyurtmachilar va boshqa kompaniyalarga sotishlarni amalga oshirishga ko'maklashadi. Internet-texnologiyalar ham sotishlarni ichki boshqarish masalalari vamarketing vazifalarini amalga oshirishda yordam beradilar. Korporativintranet-tarmoqlarning eng keng tarqalgan qo'llanishlaridan biri sotuvchilar faoliyatini rejalashtirish va muvofiq- lashtirishdan iborat. Savdo xodimlariga narxlarni yangilash, tovarni ilgari siljitish, chegirmalarni belgilash yoki raqiblar haqida axborotlarni yig'ishda ko'maklashishlari mumkin. Ular tovarlarning taklifi va sotishlar bilan bog'liq hujjatlarga, ularga buyurtmachi ostida tizatishlar kiritgan holda, kirishlari mumkin.
Intranet-tarmoqlar yordamida sotishlar va marketing sohasidagi quyidagi vazifalar hal qilinadilar:

• 
  aniq vaziyatni tahlil qilish;
  
• 
  narxlarni yangilash;
  
• 
  tovarni ilgari sijitish bo'yicha tadbirlar;
  
• 
  tovarni xaridorlarga namoyish qilish;
  
• 
  sotishlarga shartnomalar tuzish.
  

Michigan shtatidagi idora mebelini ishlab chiqarish bo'yicha HaworthInc. Of Holland kompaniyasi sotuvchilar ishini engillashtirish uchun, Eroom deb ataluvchi korporativ web-qurolni ishlab chiqdi. Ushbu holda hujjatlar va mavzuli munozaralar saqlanadigan loyihalar bazasidagi hamkorlikni qo'llab quvvatlovchi web-saytlar taklif qilinadilar. Haworth kompaniyasi sotishlar bo'yicha hisobotlar, sotishlar, xududlar bo'yicha sotishlar va yqitishning bashorati uchun mo'ljallangan «ko'zga ko'rinuvchi ishchi sohani» yaratgan. Tizim ko'pgina turli tuman malakatlarda ko'p millatli schetlar bilan hamkorlikdagi ishni olib borishga yordam beradi.
Compaq Computer Corporation korporatsiyasi o'zsotishlarini amalga oshiradi va marketing jamoalarini intranet-tarmog'i Massachusets shtatidagi Bedforda (Bedford) dan ConjoinInc kompaniyasi idorasidagi internet-tarmog'ning korporativ qurollari yordamida qo'llab quvvatlaydi. Sotishlarni o'sishini ta‘minlovchi Conjoins Field First dasturidan foydalanish bilan, Compaq korporatsiyasi savdo xodimlari belgilangan mahsulotlar haqidagi axborotlarni, hamda tijorat bo'limi tomonidan jo'natilgan uning raqobatbardoshligiga nisbatan axborotlarni so'rab olishlari mumkin. Ular mijozlar uchun materiallarni tez chiqarib olish, yig'ish va tayyorlash uchun internet tarmoqdan foydalanishlari mumkin.
Marketing xizmati menejerlari tomonidan qabul qilingan qarorlarni qo'llab quvvatlash uchun boshqaruvchi axborot tizimlaridan tashqari qarorlarni qabul qilishning qo'llab quvvatlash tizimi (QQQQQT) dan ham foydalanish mumkin.
Masalan, xaridorlar nimani xarid qiladilar va qanday reklama eng katta trafikni keltirib chiqaradi degan savolga javob topishga yordam beradi. Bu natijalar kompaniyalarga marketing dasturlarini samarali o'tkazish, web-saytlarni trafikini muvofiqlashtirish va web-saytga kiruvchilar bilan xaridlarning shaxslashtirilgan tajribasini bo'lishish maqsadida qayta loyihalashtirishga yordam beradi. 5maiter Kids.com kompaniyasi o'z web-sayti trafiki haqidagi ma‘lumotlarni tahlil qilgandan keyin ko'pgina kiruvchilar norozi bo'lib qolganliklarini aniqladi, chunki «Pokemon» kabi ommaviy o'yinchoqni qidirish «natijalar topilmagan» xabari bilan tugagan. Shundan keyin kompaniya o'zining web-saytiga o'zi tomonidan sotilayotgan ba‘zi bir magsulotlarni avtomatik namoyish qilish uchun qo'shimcha ishlov bergan.
Boshqa korxonalar tizimlaridan ma‘lumotlarga ega web-saytning
transaktsiyalari haqidagi ma‘lumotlarni birlashtiradilar. Sovg'alar byurosi kabi Della.com Istaklar ro'yxati jamlovchisi o'zining korporativ tizimi va ro'yxatga olish qaydnomasi tarmoqlaridan xarid qilishga buyurtmalar haqidagi ma‘lumotlarni mijozlar ma‘lumotlarini saqlagichga ko'chirib yozadilar. Marketing tahlili dasturiy vositasi Epiphanydan mijozning tendensiyalarini, masalan, mijozlar qaerdan 362
keladilarni aniqlab, saytda qanchalik uzoq ushlanib qoladilarva qanday reklama vositalari eng foydali mijozlarni jalb qilishini belgilashuchun foydalaniladi. Della.com sayti o'z faoliyatini to'ylar sifatida boshlagan, ammo doimiy mijozlar lastlab ko'zda tutilganga qaraganda mavsumiyroq bo'lgan. Shunga ko'ra, rahbarlik web-saytni kengroq mashxur bo'lgan sovg'alar byurosiga aylantirgan.
Nazotat savollari

1. 
   Marketing axborot tizimining asosiy vazifalarini aytib bering.
   
2. 
   Marketing axborot tizimining asosiy tizimchalarini sanab bering.
   
3. 
   Marketing tadqiqotlarining vazifasi nimadan iborat?
   
4. 
   Tovarga narxlarning turlarini sanab bering.
   
5. 
   Mahsulotni yaratish bosqichlarini aytib bering.
   

20 - mavzu. KADRLARNI BOSHQARISH AXBOROT TIZIMI

1. 
   Kadrni boshqarishning mohiyati va maqsadlari
   
2. 
   Kadrni boshqarish xizmatida ish yuritishning mohiyati
   
3. 
   Kadrni boshqarishda axborot texnologiyalari
   
4. 
   Kadrni boshqarishda maxsus davlat axborot resurslari