Finanslıq jaǵday hám ondaǵı ózgerislerdi bahalawda bul tártip álbette júdá kóp kemshiliklerge juwap tabıw imkaniyatın beredi

3.1.1-keste.
Finanslıq esabatlardıń FEXS hám BEMS tiykarında atalıwınıń salıstırmalı analizi⁵

FEXS	BEMS
Finanslıq jaǵday haqqında esabat	Buxgalteriya balansı
Payda yamasa zıyan hám basqa ulıwmalasqan dáramatlar haqqında esabat	Finanslıq nátiyjeler haqqındaǵı esabat
Kapitaldaǵı ózgeris haqqında esabat	Jeke kapital haqqındaǵı esabat
Pul aǵımları haqqındaǵı esabat	Pul aǵımları haqqındaǵı esabat
Esap sıyasatı hám túsindiriwler	Túsindirmeler hám esap-kitaplar

1-sanlı FEXS qa muwapıq basqa jalpı dáramatlarǵa tómendegiler kiredi:⁶

-“Tiykarǵı qurallar” atlı 16 -san FEXS hám “Materiallıq emes aktivler atlı 38-san FEXS muwapıq qayta bahalaw nátiyjeleri:
-“Finanslıq esabatlardı usınıw” atlı 1-san FEXS ga muwapıq pensiya tólewleri boyınsha aktuar payda hám zıyanlar;
-“Valyuta kursı ózgerisleriniń tásiri” atlı 21-san FEXS ga muwapıq shet el degi iskerlik boyınsha finanslıq esabat elementların qayta esap-kitap qılıw nátiyjesinde júzege kelgen payda hám zıyanlar;
-“Finanslıq instrumentler: tán alıw hám bahalaw” atlı 39 -FEXSga muwapıq qayta satıw ushın ámeldegi bolǵan finanslıq aktivlerdi qayta bahalaw nátiyjesinde júzege kelgen payda hám zıyanlar;
-Pul aǵımların basqarıw nátiyjesinde basqarıw quralı boyınsha payda hám zıyanlar.
Ózbekstan Respublikası buxgalteriya esabı ámeliyatına itibar beretuǵın bolsaq, házirgi kúnde Ózbekstan Respublikası Finans ministrliginiń 2002-jıl 7- fevraldaǵı 31-san buyrıǵı menen tastıyıqlanǵan “Finanslıq esabat formaların toltırıw boyınsha kórsetpeler”ga qaray tekǵana “Finanslıq nátiyjeler haqqındaǵı esabat” dúziledi. Finanslıq esabattıń xalıq aralıq standartlarına kóre “Jalpı dáramat haqqındaǵı esabattı dúziw belgilep qoyılǵan bolsada, biraq onıń anıq forması keltirilmegen.
Kárxana bul esabattı ǵárezsiz túrde dúziwi keltirilgen. Usı esabatda kórsetiletuǵın minimum talaplar tómendegiler bolıp tabıladı:
- túsim;
- finanslıq támiynlew boyınsha qárejetler;
- shólkemlesken kárxanalar yamasa sherik kárxanalar paydası hám zıyanınan shólkemniń úlesi;
- salıq boyınsha qárejetler;
- toqtatilgan iskerlikte salıq tólegenen keyingi payda hám zıyan;
- ulıwma jalpı dáramat hám basqalar;
Tómendegi 3.1.2-kestede “Finanslıq nátiyjeler haqqındaǵı esabat” penen finanslıq esabattıń xalıq aralıq standartları tiykarında dúziletuǵın esabattı salıstırma maǵlıwmatları keltirilgen. Bul kesteden kórinip turıptı, FEXS hám BEMS tiykarında dúzilgen “Jalpı dáramat haqqında esabat” hám “Finanslıq nátiyjeler haqqındaǵı esabat” elementleri bir-birine tolıq tuwrı kelmeydi. Mısalı, “Finanslıq nátiyjeler haqqındaǵı esabat”ta sáwlelengen satılǵan ónimniń ózine túser bahası, satıw qárejetleri, basqarıw qárejetleri elementleri FEXS ga kóre finanslıq támiylew qárejetleri dep keltirilgen. FEXS da qárejetlerdi olardıń xarakteri hám tayınlanıwına kóre sáwlelendiriliwi belgilengen bolsada, biraq “Jalpı dáramat haqqındaǵı esabat”ta qárejetler boyınsha taypalar kórsetilmegen.