Firdavsu-l-iqbol

---

T A D Q I Q O T L A R
 
jahon ilmiy – metodik jurnali
 
 

http://tadqiqotlar.uz/ 

13-son_7-to’plam_May-2023
 
127 
“FIRDAVSU-L-IQBOL” ASARI TARIXIY-BADIY NASRNING SARA 
NAMUNASI 
Abdullayev Aliakbar Abduraxmon o’g’li, 
Ko’kaldosh o’rta maxsus islom bilim yurti mudarrisi, 
Toshkent davlat Sharqshunoslik universiteti magistranti 
[e-mail]
ANNOTATSIYA 
Muhammad Rizo Ogahiy XIX asrda hukmrolik qilgan Xiva xonlari davri 
voqealariga bagʼishlangan besh badiiy-tarixiy asar yozdi: "Riyozu-d-davla", "Zubdatu-
t-tavorix","Jomeʼu-l-voqeoti sultoniy","Gulshani davlat" hamda "Shohidu-l-iqbol" 
asarlari shular jumlasidandir
1
. Ogahiy ayni tarixnvislik asar yozish tajribasini dastlab 
amakisi va ustozi Shermuhammad Munis yoza boshlagan "Firdavsu-l-iqbol"ni 
davom ettirib, badiiy-tarixiy nasrning mukammal namunasi sifatida yakunlash 
jarayonida oʼrgangan, deyish mumkin. Taxminan bir yarim asrdirki, "Firdavsu-l-iqbol" 
jahon miqyosida adabiyotshunos, matnshunos va tarixshunos olimlar eʼtiborini tortib 
keladi. Garchi 2010 yili O’zbek matnshunoslari tarafidan asarning tabdili chop etilgan 
bo’lsada ammo, bu asarning bugungi kundagi ahammiyati hali to’laligicha 
o’rganilmagan. 
Kalit so’zlar: Xorazmshoxlar, Chig’atoy tili, qo’lyozma, tabdil, fond, xattot, 
xat turi, nasta’liq, kodikologiya. 
 
“FIRDAVSU-L-IQBOL” ASARI TARIXIY-BADIY NASRNING SARA 
NAMUNASI 
Ogahiy sheʻrlari u hayotligi vaqtidayoq mashhur bo'lgan. Muhammad Rahimxon 
II uni sheʻriyatdagi ustozi, deb bilgan. Shoirlardan Muhammad Yoqubxo'ja ibn Hoji 
Ibrohim Xolis (vaf. 1287/1870) va Pahlavonniyoz mirzaboshi ibn Domulla Abdulloh 
oxund Komil Xorazmiy (vaf. 1316/1898) Ogahiyning shogirdlaridir. Ogahiy devoni 
Sayid Muhammadxon farmoni bilan hijriy 1288 yildan (1872–1873) oldin tuzilgan edi. 
U 810 forsiy va 18 000 turkiy misradan tarkib topgan
2
. Devonning 10 qo'lyozmasi va 
1
Абдуллаев В. Ўзбек адабиёти тарихи. – Т.: «Ўқитувчи», 1967. 
2
OAT. – B. 74-124. Devonning ilmiy-tanqidiy matnini Fathulla Gʻanixo'jaev nashrga tayyorlagan. 
Dokt. diss.: “Ogahiyning “Taʻviz ul-oshiqin” devoni va uning ilmiy-tanqidiy matni”. – Toshkent, 
1998; “Taʻviz ul-oshiqin” asarining tabdili yangi tadqiqotlar bilan boyitilib, qayta nashr qilingan: 
Ogahiy, Muhammad Rizo. Devon. 1-jild: to'la asarlar to'plami / Muhammad Rizo Ogahiy; qayta 
nashrga tayyorlovchilar: D. Gʻoyipov, S. Sariev, B. Umrzoqov. – Toshkent, 2014. – 560 b. 

---