«fizikа» fаnidаn o’quv uslubiy majmua

(P RT. (8.2)

Bu formula bir mol gaz uchun yozilgan bo’lib, istalgan m massali gaz uchun u quyidagi ko’rinishda yoziladi:

(P RT, (8.3)

bunda a va b lar bosim va hajm uchun bir mol hisobiga kiritilgan Van-der-Vaals tuzatmalari, V_m-bir mol gaz hajmi, V-istalgan massali gaz hajmi.

3-BO’LIM.
ELEKTR VA MAGNETIZM.
KIRISH


Elektrodinamika elektr zaryadli alohida jismlar yoki zarralarni bir — biriga ta’sir ettiradigan va materiyaning maxsus turi bo’lgan elektromagnetik maydon xarakterining xossa va qonuniyatlari to’g’risidagi fandir. Elektrodinamikaning tinch holatidagi elektr zaryadlarini o’rganuvchi bo’limi elektrostatika deb ataladi.
Elektrostatikada ikki tur elektr zaryadlar — musbat va manfiy zaryadlar ko’riladi. Bir xil ishorali elektr zaryad bilan zaryadlangan jismlar bir-birlaridan itariladilar, turli ishorali elektr zaryad bilan zaryadlangan jismlar bir-birlariga tortiladilar.
Jismlarning elektrlangan yoki elektrlanmaganligini aniqlovchi asbobga elektroskop deyiladi.
Elektron eng kichik zaryadga ega bo’lgan zarracha bo’lib, elektron zaryadining qiymatini birinchi bo’lib amerikalik olim D.Milliken aniqlagan. Elektronning zaryadi manfiy bo’lib, uning qiymati q_e 1,6∙10^-19Kl , massasi esa m_e 9,1∙1O^-31kg ga teng.
Elektronlar qaerdan hosil bo’ladi? Bu savolga javob berish uchun atomning tuzilishini ko’rib chiqaylik. Atomning markazida proton va neytronlardan iborat yadro, atrofida elektronlar harakatlanadi. Butun atom zaryadsiz, chunki yadroning musbat zaryadi hamma elektronlarning manfiy zaryadlari yig’indisiga teng va u elektr jihatdan neytral. Agar neytral jism biror boshqa jismdan elektronlar olsa, manfiy zaryadga ega bo’ladi. Elektronlari yetishmaydigan jism musbat zaryadlangan bo’ladi. SHunday qilib, jism elektronlarini yo’qotgan va ortiqcha elektron olgan taqdirdagina elektrlanadi. Elektr zaryadi yo’qolishi va yana paydo bo’lib turishi mumkin. Lekin doimo ikki qarama-qarshi ishorali ikki elementar zaryad bir vaqtda paydo bo’ladi va yo’qoladi. YOpiq sistemada barcha zarrachalar zaryadlarining algebraik yig’indisi o’zgarmay qolaveradi:


. (1)