Физика кафедраси физика фанидан маърузалар


Download 0.92 Mb.
bet10/16
Sana08.03.2023
Hajmi0.92 Mb.
#1249246
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   16
Bog'liq
ФИЗИКА ФАНИДАН МАЪРУЗАЛАР

Импульс саœланиш œонуни


Фараз œилайлик, ¸пиœ моддий нуœталар тизими берилган б¢лсин ва унинг бошланšич инерция тизими ¯исобига нисбатан ¯аракатини œарайлик.


Тизим импулси деб, шу тизим барча заррачаларининг импульсларининг векторлари йиšиндиси:
(7.1)
га айтилади.
Карала¸тган ажратилган тизимнинг ¯ар бир зарраси (моддий нуœта) учун Ньютоннинг иккинчи œонунини ¸замиз;



Бу тенгламаларда dPi–i-зарачанинг dt ваœтда импульсининг ¢згариши,
f ik - к – заррачанинг i - зарачага таъсир кучи.
Ньютон учинчи œонунига к¢ра, fik = - f ki б¢лгани сабабли, юœоридаги тенгликларнинг ¢нг томонларининг йиšиндиси нолга тенг б¢лади. Лекин,



б¢лгани учун.
(7.2)
бу тенглик огиратилган механик тизимининг импульси саœланиш œонуни ифодалайди (Импульс саœланиш œонуни).
Агар (7.1) дифференциаллаш ва йиšиндининг тартибини алмаштирсак,
¸ки

хамда инерция тизимининг (массалар маркази) маркази тушунчасини киритсак, унинг радиус вектори




(7.3)

Радиус вектор тезлигини бутун тизим массасини эса m орœали белгиласак, импульс учун (7.1) формуласи œуйидагича ¸замиз:



импульс саœланиш œонуни (7.2) ни эса
к¢ринишда ¸зилишидан, ¸пиœ тизим инерция маркази тизим т¢šри чизиœли ¯аракат œилиши к¢ринади.
7.1–расмда учта заррача импульси ва ¢заро таъсири, уларнинг массалари маркази С нуœтада б¢лиши к¢рсатилган.
1.эслатма. К¢пинча тизим ажратилган б¢лмайди, лекин ташœи кучлар шундай б¢ладики, уларнинг бирор й¢налишга проекцияси нолга тенг б¢лади (7.2 – расм).
2.эслатма. Реактив ¯аракат механизмини тушуниш импульс саœланиш œонунига асосланади.
Масалан, ажратилган тизимни ташкил œилувчи ракета учун:

бунда dm – ¸œилšи моддалар массаси, ( dt ваœт оралиšида ).
V – ракетанинг Ерга нисбатан тезлиги, V нисб - чиœариб ташланган ¸œилšи ма¯сулотларининг ракетага нисбатан тезлиги (7.3 - расм). Иккинчи тартибли чексиз кичик миœдорлар dm dv ни ташлаб юбориб, ¯осилаларга ¢тсак, ни ¯осил œиламиз. Бу тенгсизликнинг ¢нг томони реакция кучидан иборатдир (реактив куч).

Download 0.92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling