Физика кафедраси физика фанидан маърузалар
Импульс моментининг саœланиш œонуни
Download 0.92 Mb.
|
ФИЗИКА ФАНИДАН МАЪРУЗАЛАР
Импульс моментининг саœланиш œонуни.Импульс моментининг икки хил тушунчаси бор: Координаталар бошига нисбатан ихти¸рий заррачалар тизимининг импульс моменти Ÿисоблашларда айланиш ¢œидан тегишли заррачаларгача б¢лган масофа олинувчи, О айланиш ¢œига нисбатан айланма жисм импульс моменти яъни Координаталар боши сифатида олинган марказга нисбатан импульс моментининг саœланиш œонуни ¸пиœ тизимники каби б¢лади, чунки динамиканинг учинчи œонунинига к¢ра, ички кучларнинг умумий моменти нолга тенг, худди карала¸тган марказга нисбатан ташœи кучларнинг умумий моменти нолга тенг б¢лгани каби. Мисол сифатида маркази Ку¸шда б¢лган œу¸ш тизимини œараш мумкин. Импульс моменти саœланиш œонунидан Ку¸ш марказига нисбатан , бу планетага бошœа планеталарнинг таъсирини эътиборга олмай Кеплернинг иккинчи œонуни (планетанинг сектори тезлиги доимийлиги) ни келтириб чиœариш осон. Айланма жисм импульс моментининг саœланиш œонуни. Айланиш ¢œига нисбатан жисм импульс моменти шу ¢œ б¢йлаб, айланма жисм бурчак тезлиги каби й¢налган б¢лади. У айланиш ¢œига нисбатан жисм инерция моменти билан бурчак тезлик векторига к¢пайтмасига тенг: (7.4) айланиш ¢œига нисбатан перпендикуляр й¢налган б¢лгани учун, ( mi массали заррача учун), айланма жисм нуœтасининг тезлиги га тенг. Агар Мz – айланиш ¢œига нисбатан тенг таъсир этувчи куч моменти (айланувчи момент) б¢лса, у ¯олда Ньютон иккинчи œонунига к¢ра айланма жисм учун (7.5) деб ¸зиш мумкин. Айланиш ¢œи эркин ¸ки бир нуœтада ма¯камланган б¢лса, худди болалар ¢йинчоšи гироскоп сингари айланма ¯аракат динамикасининг œонуни умумийроœ к¢ринишда ¸зиш керак “Импульс моменти векторининг ¢згариши тенг таъсир килувчи куч моментининг импульсига тенг” ¸ки (7.6) Агар ташœи кучлар моменти нолга тенг б¢лса, у ¯олда имульс моментининг саœланиш œонуни ¢ринли б¢лади: (7.7) Бундан к¢ринадики, импульс моментининг саœланиш œонуни, жисмга ташœи кучлар таъсир этганда, лекин уларнинг айланиш ¢œига нисбатан моменти нолга тенг б¢лганда ¯ам ¢ринли экан. Бунга планеталар, планеталар й¢лдоши ва Ку¸шнинг хусусий импульс мометининг саœланишини мисол œилиб к¢рсатиш мумкин. (7.7) œонунни деформацияланувчи жисмларга нисбатан ¯ам œ¢лланиши мумкин (J – ¢згарувчи) (7.8) Бундаги индекслар t1, t2, t3 ва ¯оказа оний ваœтларга мос келади. Бу œонундан акрабатлар, фигуристлар, балет артистлари, гимнастлар хамда машиналарни лойи¯аловчи инженерлар усталик билан фойдаланадилар. Уни айланма жисмлар ¸пиœ тизими учун умумлаш- тириш мумкин. Импульс моментининг саœланиш œонуни (L = const агар M = d) жисм импульс моментининг ¢згариш œонунининг (dL=M dt) хусусий ¯оли деб œараш мумкин. Гироскоп хаœида тушунча. Гироскоп (волчок) деганда айланиш щœига нисбатан симметрий, к¢пинга бир жинсли «айланма жисмни» ва айланиш ¢œи атрофида жуда тез айланувчи жисмни тушунилади. Download 0.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling