Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

z-2) Agar zaryadlab manbadan uzilgan yassi kondensatorning qoplamalari orasidagi singdiruvchanligi ε bo’lgan dielektrik olib tashlansa, u holda C, q, U, W, E quyidagicha:



z-3) Agar manbaga ulangan yassi kondensatorning qoplamalari orasiga singdiruvchanligi ε bo’lgan dielektrik kiritilsa, u holda C, q, U, W, E quyidagicha:



4- ilova

Bir-biridan qanday masofada 1 mkKl va 10 nKl zaryadlar 9 mN kuch bilan o’zaro ta’sirlashadi?

Berilgan q1=1 mkKl=1*10^-6Kl q2=10 nKl=10*10^-9Kl F=9 mN=9*10^-3N k=9*10^9N*m^2/Kl^2 r=?	Echish ; ;
Hisoblash

[7]dan. 327, 329, 331, 337 masalalarni birin ketin yechtiradi

5- ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 328, 329, 330,332

5-mavzu. O’zgarmas tok qonunlariga doir masalalar yechish.

5.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Amaliy mashg’ulotining rejasi	1. Tok kuchi. Qarshilikka doir masalalar yechish. 2. O’tkazgichlar ketma-ket va parallel ulangan zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga doir masalalar yechish. 3. Tokning ishi va quvvatiga doir masalalar yechish. 4. Elektr yurutuvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuniga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: O’zgarmas tok qonunlariga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar: - Tok kuchi. Qarshilikka doir masalalarni tushuntirish va yechish; - O’tkazgichlar ketma-ket va parallel ulangan zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga doir masalalarni tahlil qilish; - Tokning ishi va quvvatiga doir masalalarni hisoblashni o’gatish; - Elektr yurutuvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuniga doir masalalarni yechishni o’rgatish;	O’quv faoliyatining natijalari: Talaba: - Tok kuchi. Qarshilikka doir masalalarni tushunadi va yechadi; - O’tkazgichlar ketma-ket va parallel ulangan zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga doir masalalarni tahlil qiladi; - Tokning ishi va quvvatiga doir masalalarni hisoblashni o’ganadilar; - Elektr yurutuvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuniga doir masalalarni yechishni o’rganadi;
O’qitish uslubi va texnikasi	Amaliy, aqliy hujum, blis-so’rov, bayon qilish, “FSMU”, klaster, insert, “Qanday” texnikasi
O’qitish vositalari	Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli	Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti	Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun aqliy hujum savol javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [7]dan 195, 197, 199, 261,263, 265 masalalarni birin ketin yechtiradi (3-,4-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi.Javob beradi va to’g’ri javob ni eshitadi 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladi lar berilgan masalal arni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 196, 198, 200, 262, 264, 266 masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (5-ilova)	3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshitadi.

Vizual materiallar

1- ilova

Mavzu. O’zgarmas tok qonunlariga doir masalalar yechish.

Reja:

1. Tok kuchi. Qarshilikka doir masalalar yechish.

2. O’tkazgichlar ketma-ket va parallel ulangan zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga doir masalalar yechish.

3. Tokning ishi va quvvatiga doir masalalar yechish.

4. Elektr yurutuvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuniga doir masalalar yechish.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Tok kuchi. Qarshilikka doir masalalarni tushunadi va yechadi;

- O’tkazgichlar ketma-ket va parallel ulangan zanjirning bir qismi uchun Om qonuniga doir masalalarni tahlil qiladi;

- Tokning ishi va quvvatiga doir masalalarni hisoblashni o’ganadilar;

- Elektr yurutuvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuniga doir masalalarni yechishni o’rganadi;

2- ilova

Aqliy hujum savollari 1. Tok kuchi deb nimaga aytiladi? 2. Qarshilik ifodasini yozing? 3. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni ifodasini yozing? 4. Berk zanjir uchun Om qonuni ifodasini yozing?

3- ilova

Tok. Kuchlanish. Qarshilik va ularni ulash.

Zaryadli zarralarning tartibli bir tomonga yo’nalgan harakati tok deyiladi. O’tkazgich ko’ndalang kesim yuzasidan vaqt birligi ichida oqib o’tgan zaryad miqdoriga tok kuchi deyiladi.

yoki [A];

Vaqt davomida kattaligi va yo’nalishi o’zgarmaydigan tok o’zgarmas tok deyiladi.

Tok kuchini o’tkazgich kesim yuzasiga nisbati tok zichligi deyiladi.

Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni

O’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchi, kuchlanishga to’g’ri, o’tkazgich qarshiligiga teskari proporsionaldir:

Metallarning elektr qarshiligi – erkin elektronlar tartibli harakati davomida metall kristall panjarasining tugunlaridagi ionlar bilan to’qnashadilar va yo’nalish kattaligini o’zgartirishidir

O’tkazgich qarshiligi metall turiga va geometrik o’lchamlariga bog’liqdir

Bu yerda: l – o’tkagich uzunligi; S – ko’ndalang kesim yuzasi; ρ – o’tkazgich solishtirma qarshiligi.

Agar o’tkazgich kuchlanish manbaiga ulanganda I tok kuchi vujudga kelsa, u holda o’tkazgich ichidagi elektr maydon kuchlanganligi quyidagicha:

Harorat ortishi bilan metall ichidagi issiqlik harakati ortib, erkin elektronlar harakatiga xalaqit qiladi ya’ni qarshilik oshadi

yoki

Bu yerda: R₀ va ρ₀ - 0⁰S xaroratda o’tkazgichning qarshiligi va solishtirma qarshiligi

t–selsiy shkalasidagi xarorat [gradus]; α–qarshilikning temperatura koeffisienti bo’lib xarorat gradusga o’zgarganda qarshilikning nisbiy o’zgarishi [1/gradus]

Agar o’tkazgichnig qarshiligi t1 xaroratda R1 bo’lsa, t2 xaroratda R2 qarshilik quyidagicha: